قرآن و اقلیم‌شناسی: نگاهی نو به آیات ۴ و ۵ سوره جاثیه»

آیات شریفه:
«وَفِی خَلْقِكُمْ وَمَا یَبُثُّ مِن دَابَّةٍ آیَاتٌ لِّقَوْمٍ یُوقِنُونَ» (جاثیه، ۴)
•«وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن رِّزْقٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ آیَاتٌ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ» (جاثیه،

۱. آفرینش انسان و موجودات زنده

توانا نیوز ، قرآن: آفرینش انسان و تنوع گونه‌ها نشانه‌ای روشن از حکمت الهی است.
علم امروز: تنوع زیستی (Biodiversity) و سلامت اکوسیستم‌ها به‌شدت تحت تأثیر آب‌وهواست. تغییرات اقلیمی حیات بسیاری از گونه‌ها را تهدید می‌کند.
پیام امروز: بقای انسان بدون مدیریت درست منابع آب و اقلیم ممکن نیست.

۲. اختلاف شب و روز

قرآن: گردش شب و روز، نمادی از نظم جهان است.
علم امروز: تغییر طول شب و روز و زاویه تابش خورشید، اساس تغییرات فصلی و اقلیمی است. همین چرخه‌ها مبنای تقویم کشاورزی و مدل‌های هواشناسی‌اند.
پیام امروز: حتی تغییرات کوچک در مدار زمین می‌تواند آب‌وهوای جهانی را دگرگون کند.

۳. باران و احیای زمین

قرآن: بارش، رزق الهی و مایه زنده شدن زمین است.
علم امروز: چرخه آب (تبخیر، تراکم، بارش) زیربنای حیات است. امروزه بارش‌های سیلابی و خشکسالی‌های پی‌درپی مهم‌ترین چالش‌های اقلیمی‌اند.
پیام امروز: در ایران، کمبود بارش یا سیلاب‌های ناگهانی دو روی یک سکه‌اند که مدیریت علمی می‌طلبند.

۴. گردش بادها

قرآن: «تصریف ریاح» یعنی حرکت و تغییر مسیر بادها.
علم امروز: بادها موتور محرک چرخه آب‌اند؛ از انتقال بخار آب و تشکیل ابر گرفته تا پراکندگی آلودگی‌ها و شکل‌گیری پدیده‌های بزرگ‌مقیاس مثل ال‌نینو.
پیام امروز: تغییر الگوهای باد به‌خاطر گرمایش جهانی علت اصلی بسیاری از خشکسالی‌ها و سیلاب‌هاست.

جمع‌بندی

آیات ۴ و ۵ سوره جاثیه یک چشم‌انداز جامع اقلیمی ترسیم می‌کنند:

زیست و آفرینش → وابسته به پایداری اقلیم
گردش شب و روز → مبنای تغییرات فصلی
بارش باران → سرچشمه حیات و کشاورزی
گردش بادها → موتور محرک چرخه آب

آنچه قرآن ۱۴ قرن پیش به‌صورت اصولی بیان کرده، امروز در قلب علم هواشناسی و اقلیم‌شناسی جای دارد.

نویسنده: فرزانه جعفری همبری

محقق و مدرس محیط زیست