مهریه، که در فرهنگ ایرانی اسلامی به عنوان حق مالی زن در نکاح شناخته می‌شود، از دیرباز مورد توجه بوده و در طول تاریخ تحولات مختلفی را تجربه کرده است. این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف مهریه از جمله تاریخچه، فلسفه وجودی، مقدار و نحوه تعیین آن در شرع و قانون، و نقش آن در زندگی زناشویی میپردازد.
به گزارش توانانیوز، زوجین پس از جاری شدن صیغه عقد دارای حق و حقوق خاصی می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها مهریه است. میزان مهریه قبل از عقد با توافق زوجین و خانواده‌های آن‌ها تعیین خواهد شد. سپس در روز عقد عاقد این مقدار را در سند ازدواج درج می‌کند. بعد از آن، زن می‌تواند هر زمانی که بخواهد مهریه را مطالبه کند و مرد موظف است مهریه مشخص شده را بپردازد.
مهریه حقی برای زنان یا باری بر دوش مردان ؟
منشأ مهریه در فقه و فرهنگ ایران ریشه در سنت‌ها و آموزه‌های دینی و تاریخی دارد و به عنوان یکی از ارکان اصلی عقد نکاح شناخته می‌شود و در نکاح موقت در صورتی که مهر تعیین نشود عقد نکاح باطل است ، در نکاح دائم درصورت عدم تعیین مهر برای زن ،مهر المثل توسط دادگاه تعیین میگردد
در فقه اسلامی، مهریه به عنوان یک حق مالی برای زن در نظر گرفته شده و نشان‌دهنده احترام و تکریم زوجه است
در شرایط فعلی جامعه ایران، مهریه به یک موضوع چالش‌برانگیز تبدیل شده است. با توجه به افزایش قیمت‌ها و تورم، بسیاری از مردان در پرداخت مهریه‌های بالا دچار مشکل شده‌اند، که این امر منجر به افزایش تعداد زندانیان مهریه و فشارهای اقتصادی بر خانواده‌ها شده است همچنین، افزایش مهریه‌ها می‌تواند تأثیراتی مانند کاهش نرخ ازدواج، تغییر در نوع همسرگزینی، و ایجاد خصومت و ترویج خشونت در جامعه داشته باشد
با این حال، برخی از پیشنهادات برای کنترل روند افزایش مهریه در ایران ارائه شده است، مانند تعیین سقف قانونی برای مهریه یا اعمال مالیات بر مهریه‌های بالا، این تلاش‌ها در جهت همخوانی بیشتر مهریه با شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران صورت گرفته‌اند تا از پیامدهای منفی آن بر جامعه کاسته شود.
در قانون فعلی ایران، زن می‌تواند به میزان مهریه ی خود دارایی و اموال مرد را توقیف نماید حتی اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد اما اگر مرد مالی برای توقیف نداشته باشد در این صورت مکلف است به میزان ۱۱۰ سکه در حق زن پرداخت نماید و اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند زن می‌تواند از مرجع قضایی تقاضای جلب و بازداشت نماید البته قابل ذکر است در صورت صدور حکم به پرداخت مهریه مرد می‌تواند اعسار خود را ثابت نماید و دادخواست اعسار به دادگاه تقدیم نماید ،پس از اثبات ناتوانی در پرداخت ،دادگاه حکم به تقسیط صادر خواهد نمود
لزوم بازنگری در قوانین مهریه
در نهایت، تناسب مهریه با شرایط فعلی جامعه ایران نیازمند توجه و بازنگری است تا هم از نظر فقهی و هم از نظر اجتماعی، به یک تعادل پایدار برسد. این موضوع می‌تواند به کاهش تنش‌های اجتماعی و اقتصادی کمک کند و زمینه‌ساز تحکیم خانواده‌ها و افزایش ثبات اجتماعی شود.
در جامعه امروزی، مهریه به یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در میان خانواده‌ها و زوج‌های جوان تبدیل شده است. از یک سو، مهریه به عنوان حقی قانونی برای زنان در نظر گرفته می‌شود که امنیت مالی آن‌ها را پس از ازدواج تضمین می‌کند. از سوی دیگر، میزان بالای برخی از مهریه‌ها، موجب نگرانی و فشار مالی بر مردان شده و گاهی اوقات به مشکلات حقوقی و اجتماعی منجر می‌شود.
مهریه امنیت است یا تهدید؟
مهریه‌های سنگین می‌تواند به جای تأمین امنیت، موجب بروز تنش‌های خانوادگی نیز بشود در بررسی اینکه مهریه باید به طریقی تعیین شود که هم پشتوانه ای برای زن در زندگی باشد و درصورت طلاق از جانب مرد ، یا فوت زوج با توجه به شرایط جامعه ی امروزی زوجه بتواند با حفظ شان و جایگاه ، برای ادامه ی زندگی امرار معاش نماید و به دلیل سرپناه و نداشتن پشتوانه ی مالی تن به ازدواج های ناخواسته ،یا روابط سفید و ….. ندهد و به نظر می رسد اگر خیلی مادی گرایانه به مهریه بنگریم این نظر کاملا معقول است پس دلیلی نیست که مهریه طوری تعیین گردد که مرد را زیر بار فشار مالی شدید قراردهد و به نظر اگر مرد مالی را در همان ابتدای ازدواج در صورت داشتن تمکن مالی ،و داشتن خانه حداقل نصف خانه را به عنوان مهر قرار دهد شاید معقولانه تر به نظر برسد البته این نکته حائز اهمیت است که زن و مرد قبل ازدواج به شناخت کافی از هم برسند مهریه می‌تواند به عنوان حمایت مالی برای زن عمل کند، استفاده از آن به عنوان اهرم فشار بر مرد مورد نقد قرار گرفته است،
افزایش مهریه گاهی اوقات باعث می‌شود که ازدواج به عنوان یک معامله مالی دیده شود و نه یک پیوند عاطفی ، در واقع مهریه ماهیت اصلی خود را در جوامع امروزی از دست داده و حتی گاهی اهرم فشار برای پایبندی به روابط، اصلاح رابطه ، یا اهرمی برای گرفتن طلاق است!!!!در پرونده هایی که اخیرا مواجه گردیدم گاهی زن برای انکه مرد را مجبور به طلاق کند و یا برای اصلاح روابط خانوادگی مهریه ی خود را به اجرا می‌گذارد، تا مرد به اصطلاح به زندگی با زن به شیوه ی صحیح بپردازد ! پیشنهاد بنده در خصوص مهریه این است با توجه به معنای واقعی ،شرعی ، و تاریخی مهریه ، در هنگام عقد ازدواج مهری تعیین گردد که معقول و قابل پرداخت باشد و در قبال این مهر ، زن حق طلاق داشته باشد.
در پایان، مهریه نه تنها یک سنت دیرینه در فرهنگ ایرانی است، بلکه یک موضوع حقوقی مهم که در قلب بسیاری از بحث‌های اجتماعی و قانونی قرار دارد. این مقاله سعی کرده است تا با بررسی جنبه‌های تاریخی، فرهنگی و حقوقی مهریه، درک عمیق‌تری از اهمیت و پیچیدگی‌های آن ارائه دهد. مهریه، که ریشه در احترام و تعهد دارد، نباید به عنوان یک ابزار فشار یا معامله نگریسته شود، بلکه باید به عنوان یک پیمان مقدس و نشانه‌ای از عشق و اعتماد میان زوجین تلقی گردد.
با توجه به تغییرات اجتماعی و اقتصادی جامعه امروزی، لازم است که قوانین مربوط به مهریه نیز به گونه‌ای بازنگری و تطبیق داده شوند که همچنان به حفظ کرامت و حقوق زنان کمک کنند، بدون آنکه به بار مالی سنگینی برای خانواده‌ها تبدیل شوند.
نویسنده: محبوبه شریفی صالحکوهی
وکیل پایه یک دادگستری
