سرمایه‌گذاری در بندر چابهار از اهمیت ویژه‌ای برای هند و ایران برخوردار است، چراکه این بندر نقش ویژه و مهمی در کریدور شمال – جنوب دارد. در واقع بندر چابهار نقشی راهبردی در شاخه شرقی این کریدور دارد و ایجاد کننده ارتباط جاده‌ای و ریلی بسیاری از کشورهای منطقه از جمله افغانستان ، ترکیه ، پاکستان خواهد شد؛ موضوعی که اهمیت این بندر را برای قدرت‌های اقتصادی منطقه و جهان، و از آن جمله چین و هند دوچندان کرده‌است.
به گزارش توانانیوز، اجرای پروژه مشترک توسعه بندر چابهار از پروژه های مهم و روی‌میز ایران و هند طی سال‌های متمادی بوده‌است؛ براین اساس هم بود که سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امورخارجه هند تاکید کرد دهلی‌نو انتظار دارد یک توافق بلندمدت با ایران برای مدیریت و توسعه بندر استراتژیک چابهار داشته باشد. در جریان سفر سارباناندا سونووال، وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های هند در تهران، قرارداد سرمایه‌گذاری و مشارکت در توسعه در بندر شهید بهشتی امضاء شد؛ قراردادی که میزان سرمایه‌گذاری طرف هندی در آن ۳۷۰ میلیون دلار اعلام شده‌است. چابهار در شاخه شرقی کریدور شمال- جنوب نقشی راهبردی دارد. این کریدور از چابهار آغاز و از مسیر ریلی به زاهدان و سپس سرخس می رسد و وارد ترکمنستان می‌شود.
در حالی این قرارداد سرمایه‌گذاری به‌عنوان آغاز فصل جدید همکاری‌های اقتصادی ایران و هند دراین عرصه به‌حساب می‌آید که پیش از این مقام‌های هندی تاکید کرده بودند یک توافق بلندمدت، راه را برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر در بندر چابهار باز می‌کند. این درحالی است که خبرگزاری رویترز هم در گزارشی دراین زمینه، مدعی شد هند با دور زدن بندر کراچی و گوادر در پاکستان، بخشی از بندر ایران را به‌عنوان راهی برای حمل کالا به ایران، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی توسعه داده است.
رویترز همچنین گزارش داده درحالی‌که توسعه بندر چابهار به دلیل تحریمهای آمریکا علیه ایران کند شده‌است، هند در نظر دارد بندر چابهار را به یک مرکز ترانزیتی تحت کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال-جنوب (INSTC) برای دسترسی به اتحادیه کشورهای مستقل یا همسود (CIS) تبدیل کند.
رقابت چین و هند بر سر چابهار و فشار آمریکا از سوی دیگر
با وجود فشارهای آمریکا به هند، قرارداد تهران و دهلی‌نو برای توسعه بندر چابهار به امضا رسید تا فرصت های جدید همکاری میان ۲ کشور را فراهم کند.
ساعاتی پس از امضای قرارداد ۱۰ ساله هند برای بهره‌‌برداری از بندر با ایران، ایالات متحده نسبت به تحریمهای احتمالی برای هر کشوری که به معامله تجاری با ایران فکر می‌کند، هشدار داد. هند در سال ۲۰۱۶ برای توسعه بندر مهم استراتژیک چابهار در نزدیکی مرز ایران با پاکستان قراردادی امضا کرده بود. روز دوشنبه ۲۴اردیبهشت یک قرارداد بلندمدت با ایران برای توسعه بیشتر آن امضا کرد. به گزارش بی‌بی سی انگلیسی، وزیر کشتیرانی هند آن را «لحظه‌‌ای تاریخی در روابط هند و ایران» خواند. اما این اقدام ممکن است برای ایالات متحده که بیش از ۶۰۰ تحریم علیه نهادهای مرتبط با ایران در سه سال گذشته اعمال کرده است، خوشایند نباشد.
ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور در یک نشست خبری در پاسخ به سوالی درباره این توافق گفت که تحریمهای آمریکا علیه ایران همچنان پابرجا هستند و واشنگتن به اجرای آنها ادامه خواهد داد. او گفت: «هر نهاد و هر کشوری که به معامله تجاری و اقتصادی با ایران فکر می‌کند باید از خطرات بالقوه‌‌ای که ممکن است با آن روبرو شود و همچنین خطر تحریمها آگاه باشد.»پاتل در پاسخ به سوالی درباره توافق‌نامه چابهار امضا شد، گفت دولت هند باید در این مورد صحبت کند، نه دولت بایدن.با این حال، مقامات هند تاکید کرده اند که دهلی نو بر منافع ملی خود تمرکز می کند.
یک مقام هندی گفت: «نمی خواهیم این فرصت را از دست بدهیم و با حداکثر سرعت ممکن (برای تقویت مناسبات با ایران) اقدام خواهیم کرد.»
روابط ایران و هند طی سال‌های پس از انقلاب فراز و فرود بسیار داشته اما اهمیت یافتن کشورهای آسیای مرکزی برای هند، بسترهایی را برای نزدیکی ۲ کشور فراهم کرده است. همچنین پس از سفری که «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند در سال ۱۳۹۵ به تهران داشت، تفاهم‌نامه‌ای به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار برای توسعه بندر چابهار و سرمایه‌گذاری برای احداث خط آهن به امضا رسید تا آغازگر روند رو به رشد همکاری‌های اقتصادی دوجانبه باشد.
هند همواره نگاهش به ایران به‌عنوان قدرت بزرگ منطقه و تاثیرگذار بر تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و در سال‌های اخیر با وجود تحریمها و فشارهایی که آمریکا در روابط اقتصادی ۲ کشور اعمال کرده، تلاش داشته تا نقطه اتصال روابط ۲ کشور برقرار باشد. در دوره تحریم هم هند از کشورهایی بود که محدودیت کمتری برای واردات نفت از ایران اعمال کرد.
در شرایطی که طی سال‌های اخیر چینی‌ها گام‌های قابل‌توجهی به‌منظور سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار برداشته‌اند، به‌نظر می‌رسد این منطقه به کانونی برای رقابت پکن و دهلی‌نو، به‌عنوان دو قدرت رو به رشد اقتصادی جهان تبدیل و به محلی برای مصاف راهبرد «رشته‌های مروارید» چین از یک‌سو و «گردن‌بند الماس» هند ازسوی دیگر بدل شده‌است.
این قرارداد در شرایطی امضا شد که زمان زیادی از امضای توافق‌نامه چابهار بین روسای‌جمهور سه کشور ایران، هند و افعانستان در سال ۱۳۹۵ می گذرد. حتی پس از آن در دی ماه سال ۱۳۹۷ دفتر شرکت هندی IPGL به صورت رسمی در منطقه آزاد چابهار اجرای قرارداد فعالیت موقت خود را برای مدت ۲ سال در بندر شهید بهشتی آغاز کرد تا نهایتا وارد پروسه انعقاد قرارداد ۱۰ ساله شود.براساس پیش‌بینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بین‌المللی، حدود نیمی از حمل ونقل جهان میان خاور دور با سایر نقاط دنیا انجام می‌شود.
از مجموع ۳ کریدور حمل ونقل جهانی که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیش‌بینی کرده‌اند، ۲ کریدور ازایران می‌گذرد و چابهار نقطه عبور جنوبی‌ترین کریدور شرقی–غربی جهان خواهد بود. این کریدور از «دروازه ابریشم» درچین آغاز می‌شود و قلب اقتصاد این کشور یعنی استان کانتون را تغذیه کرده و به سرزمین آسیای جنوب شرقی می‌پیوندد و پس از طی این مسیر وارد هندوستان شده و با پوشش مهم‌ترین شهرهای این ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار می‌رسد.
مقامات کشورمان ضمن تاکید بر آغاز فصل جدیدی از روابط ایران و هند در چابهار، می گویند که با سرمایه گذاری 370 میلیون دلاری هند در این بندر، چابهار در شاخه شرقی کریدور شمال- جنوب نقشی راهبردی ایفا خواهد کرد.
ایشان همچنین با اشاره به انعقاد ۸۰ میلیون داری قرارداد با هند در ادوار گذشته، گفت: این قرارداد به ۱۲۰ میلیون دلار افزایش یافت و با تامین ۲۵۰ میلیون دلار تامین مالی دیگر، در مجموع به ۳۷۰ میلیون دلار رسید.
وزیر راه ایران بیان داشت: هرچند حجم عمده ترانزیت در شرایط کنونی از طریق بندر شهید رجایی بندرعباس انجام می‌شود، اما با توسعه ریلی و جاده‌ای، شاهد رشد ترانزیت در چابهار نیز خواهیم بود.
تبدیل شدن ایران به قطب گردشگری با توسعه بندر چابهار
وی همچنین اظهار داشت: تبدیل شدن ایران به قطب گردشگری، از دیگر اهداف دولت است و با تعریف شهرهای ساحلی متعدد که اکنون هفت مورد از آنها در اولویت قرار داشته و عملیات اجرایی سه شهر نیز آغاز شده است، دلالت بر همین مساله دارد.چابهار علاوه‌بر موقعیت بازرگانی، دارای جاذبه‌های فراوان تاریخی، طبیعی و گردشگری است. آب و هوای این شهر و پیرامون آن همیشه بهاری و معتدل است و به‌همین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده می‌شود. چابهار به عنوان یکی از مراکز علمی و آموزشی سیستان و بلوچستان می‌باشد، در حال حاضر حدود ۱۳ مرکز آموزش عالی در این شهر بنا شده‌است و بیش از ۱۰ هزار دانشجو در این شهر درحال تحصیل می‌باشند.
چابهار به عنوان بزرگترین بندر اقیانوسی کشور می‌تواند سهم بزرگی را در اقتصاد دریا محور داشته باشد
مدیرعامل منطقه آزاد چابهار گفت: در فصل جدید مدیریتی سازمان منطقه آزاد چابهار که همزمان با آغاز سال ۱۴۰۳ مقارن شد و مزین شده به شعار زیبای “جهش تولید با مشارکت مردم”، با یک رویکرد توسعه محور و دیپلماسی اقتصادی با رهیافت لجستیکی و تقویت و توسعه اقتصاد دریا محور تلاش دارد تا موجبات شکل‌گیری هاب ترانزیتی و رویکرد برندسازی در فضای بین‌المللی بر مبنای جغرافیای راهبردی چابهار بتوانیم در مسیر جهانی شدن به عنوان یک بازیگر نوظهور در پهنه آسیا فعالیت کنیم و برای پیشبرد این اهداف و تحقق این رویکرد، همکاران وزارت صمت می‌تواند سهم بسزایی را بر عهده بگیرد.
وی بیان کرد: نگاه ویژه‌ای که رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهور شهید به چابهار داشتند باعث شد تا شاهد تحرکاتی از طرف دشمن در این منطقه باشیم که در ۱۶ فروردین متاسفانه حادثه تروریستی در این منطقه اتفاق افتاد که در بیانیه دشمنان هدف از این حادثه تروریستی را تلاش در راستای توقف توسعه این منطقه عنوان کردند.
ریگی افزود: این اتفاق نه تنها باعث توقف توسعه نشد بلکه سرعت توسعه را بالا برد. چرا که ما در جلساتی که با وزیر صنعت و کشاورزی سریلانکا داشتیم و مذاکراتی که انجام شد از طرف این کشور اعلام شد که دفتری برای منطقه آزاد چابهار در تقویت و توسعه روابط در اختیار این سازمان قرار گیرد.
وی ادامه داد: این امر باعث شد که جلساتی با نماینده پارلمانی و مشاور رئیس جمهور به صورت آنلاین داشته باشیم در همان جلسه دفاع موجه و قابل قبولی از طرف آن کشور برای توسعه و تقویت روابط دو کشور از طریق منطقه آزاد چابهار مطرح شد؛ علاوه بر این در رویداد ایران اکسپو ۲۰۲۴ در تهران و همایش همتایابی در قشم ما شاهد ترافیک حضور سرمایه‌گذاران در غرفه منطقه آزاد چابهار بودیم
مدیرعامل منطقه آزاد چابهار گفت: علاوه بر هیات کشور سریلانکا، مذاکرات خوبی با وزیر اجتماعی کشور عمان، سرمایه‌گذاران کشور افغانستان، هیات کشور بورکینافاسو، نایب رئیس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنایع پاکستان در این رویدادهای تجاری و اقتصادی انجام شد.
نویسنده : مریم حسین زاده هنزایی
