حدود ۶۰ درصد آب شرب تهران از طریق منابع آب زیرزمینی تامین می شود.دشت‌های جنوب تهران بر اثر برداشت بیش از حد منابع زیرزمینی، در وضعیت ممنوعه قرار گرفته‌اند و نرخ فرونشست در آن‌ها به ارقام بحرانی رسیده است، اما همچنان شاهد برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی این دشت‌ها برای تامین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی جنوب تهران هستیم که هنوز هم الگوهای نوین آبیاری در آن‌ها رعایت نمی‌شود.
به گزارش توانانیوز، یکی از علل اساسی کمبود آب در تهران این است که پایتخت به حداکثر میزان جمعیت‌پذیری خود رسیده و پژوهش‌های مختلفی نشان می‌دهد که به دلیل کم‌آبی، ناترازی انرژی در فصل تابستان بر اثر کمبود برق و ناترازی انرژی در فصل زمستان بر اثر کمبود گاز، تهران دیگر ظرفیت پذیرش جمعیت بیشتر را ندارد. اما با این وجود، هنوز هم شاهد روند افزایشی جمعیت پایتخت و شهرهای اقماری اطراف آن هستیم.تداوم احداث واحدهای مسکونی در شهرهایی نظیر پرند، پردیس و… قطعا باعث افزایش جمعیت روز تهران و دامن زدن به مشکلات ناشی از کمبود آب و انرژی در پایتخت می‌شود، زیرا همین حالا اغلب افرادی که در شهرهای اقماری تهران زندگی می‌کنند، در طول روز برای کار کردن به پایتخت می‌آیند و هرچقدر با تداوم پروژه‌های مسکن‌سازی انبوه، افراد بیشتری در این مناطق ساکن شوند، جمعیت روز تهران بیشتر می‌شود و کمبود منابع آب، گاز و برق و مشکلاتی نظیر ترافیک و آلودگی هوا خود را بیشتر نشان می‌دهد.
منبع تامین آب مشروب شهر تهران
آب مشروب شهرتهران تا سال 1306 ، از چند رشته قنات که به سمت تهران سرازیر بود ،تامین می شد . اما آب قنات ها به سبب آلودگی ، موجب بروز بیماری های مسری و خطرناک می شد . به همین منظور در سال 1301 ه . ش مسئولان امر در صدد بررسی لوله کشی آب تهران برآمدند . اما اداره شهرداری یا بلدیه آن زمان چندان پی گیر امر لوله کشی نشد و تا حدود سال 1306 ، مردم تهران از آب لوله کشی بی بهره بودند . در آغاز دهه 1330 ، در منطقه جلالیه تهران (بلوار کشاورز ،خیابان فاطمی ) تاسیسات اولیه تصفیه خانه آب احداث شد و آبی که از سمت کرج به تهران سرازیر بود و در مسیری به نام بلوار کرج (بلوار كشاورز) جریان داشت به حوزه های آبگیری تاسیسات هدایت شد .طرح اولیه لوله کشی آب تهران برای جمعیتی معادل 900000 نفر در سال 1329 به مرحله اجرا درآمد سپس با تکمیل شبکه لوله کشی در شهر تهران ،دومین تصفیه خانه کن در سال 1342 و سومین تصفیه خانه نیز برای بهره برداری از آبهای سد لتیان در منطقه حکیمیه تهران پارس احداث شد .
در سال 1342 وزارت آب و برق تشکیل و وظایف نظارت و بهره برداری ازمنابع آب به این وزارتخانه واگذار گردیده و متعاقبا” در سال 1353 قانون تاسیس وزارت نیرو با هدف استفاده حداکثر از منابع انرژی و آب کشور و همچنین تهیه و تامین انرژی و آب برای مصارف عمومی شهروندان به تصویب رسید .
با تشکیل وزارت نیرو در سال 1353 در شرکت های آب منطقه ای معاونت حفاظت وبهره برداری نواحی تابعه تشکیل و فعالیت های مرتبط باحفاظت و بهره برداری از منابع آب و صدور مجوز چاهها در استان تهران در واحد امور حفاظت منابع آب انجام میشد که بعد ها این واحد به امور آب تهران بزرگ تغییر نام یافت .بدین لحاظ سال تشکیل امور آب تهران بزرگ (امور حفاظت منابع آب) سال 1353 می باشد.
تمرکز زدایی امور حفاظت منابع آب
در سال 71-1370 ادارات کل امور آب در استانهای زیر مجموعه شرکت آب منطقه ای تشکیل و همزمان جهت تمرکز زدایی امور حفاظت منابع آب استان به 3 امور آب تهران بزرگ (امور حفاظت منابع آب)،امور آب ورامین وامور آب غرب استان تهران(کرج) تفکیک گردید .در سال 1378 با عنایت به تشکیل دفتر حفاظت در اداره کل نام امور حفاظت که مسئولیت انجام کارهای مرتبط با منابع آب در کلیه شهرستانهای استان بجز محدوده کرج و ورامین را بعهده داشت به امور آب تهران بزرگ تغییر نام یافت و در سالهای بعد بدلیل افزایش منابع آبی و گستردگی کار و لزوم افزایش نظارت وانجام تمرکز زدایی جهت ارتقاء فعالیت ها به ترتیب امورهای آب جنوبغرب استان(شهریار)،امور آب دماوند،امور آب ری، امور آب شهرستان شمیرانات و اداره منابع آب شهرستان اسلامشهر از تهران بزرگ تفکیک و در این مناطق امور های آب جداگانه ای تشکیل گردید.
حوزه عملکرد امور آب تهران
در حال حاضر، حوزه عملکرد امور آب تهران بزرگ شامل مناطق 22 گانه شهر تهران_بجز منطقه 20(شهر ری)_ و شهرستان پردیس می باشد. مسئولیت حفاظت و نظارت بر بهره برداری از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی در حوزه شهرستان های تهران و پردیس بر عهده امور آب تهران بزرگ می باشد. وسعت این حوزه 1900 کیلومتر مربع و جمعیتی حدود 10 میلیون نفر ساکن می باشد که نزدیک به 9 میلیون نفر آن در شهر تهران ساکن هستند. حوزه عملکرد این امور شامل شهر تهران به غیر از منطقه 20 که جزء اداره منابع آب شهرستان ری بوده و همچنین شهرستان پردیس می باشد.شرح وظایف اصلی
کنترل ونظارت بر استحصال آب از منابع آبهای سطحی و زیر زمینی وجلوگیری از بهره برداری غیر مجاز .
نظارت برحسن اجرای ضوابط مربوط به قانون توزیع عادلانه آب
رسیدگی به شکایات و اعتراضات واصله
رسیدگی به تخلفات و برخورد قانونی با متخلفین براساس قوانین جاری .
بررسی و نظارت برعملکرد شرکتهای حفاری و جلوگیری از حفاریهای غیر مجاز
انجام کنترلهای لازم به منظور جلوگیری از تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها ؛انهار و شبکه آبیاری.
صدور مجوزهای مربوطه در چهارچوب ضوابط و مقررات.
همکاری با دفتر مطالعات در تهیه بیلان هیدرولوژی و هیدروژئولولوژی با استفاده از اطلاعات منابع آبهای سطحی و زیر زمینی .
دریافت حق و حقوق دولتی و حق النظاره متعلقه وفق قانون و مقررات جاری .
ایجاد ارتباط و هماهنگی با مقامات محلی و شرکت در جلسات فرمانداری و سایر ادارات .
بررسی و تنظیم گزارشات تحلیلی و ارائه راه حلهای لازم جهت افزایش کارائی واحد تحت مدیریت .
تهیه گزارشات ماهیانه و سالانه از طریق جمع آوری اطلاعات و تلفیق آمارهای اخذ شده .
نظارت بر برداشت آب رودخانه ها؛انهار طبیعی و قنوات بر اساس پروانه های صادره .
بررسی و نظارت بر فعالیت شرکت های حفاری و جلوگیری از عملیات حفاری غیر مجاز .
اقدامات حقوقی و قضائی در جهت برخورد قانونی با تخلفات مرتبط با منابع آب اعم از سطحی و زیر زمینی
انجام اقدامات لازم جهت شناسائی عوامل آلوده کننده منابع آبی و پیگیری جهت رفع آلودگی در قالب دستور العملهای مربوطه
انجام سایر وظایف مرتبط با امور محوله در حیطه قوانین ؛مقررات؛ مسئولیتها و اختیارات
مطابق نظر رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای اسلامی شهر تهران وضعیت دشوار تهران به لحاظ کمبود منابع آبی باعث شده است که مسئولان وزارت نیرو به فکر حفر چاه‌های بسیار عمیق در اطراف پایتخت بیفتند، البته خوشبختانه شورا و شهرداری تا امروز با این اقدام مخالفت کرده‌اند، زیرا معتقدیم این کار باعث دامن زدن به فرونشست زمین در دشت‌های ممنوعه حاشیه تهران خواهد شد.در نهايت مطابق تاكيد آقاي مهندس مهدي چمران رئيس شورای اسلامی شهر تهران بايد هر چه زودتر خيابان هاي تهران با بهره گيری از فن آوری هاي جديد اسكن شود تا بدانيم زير زمين چه خبر است و زودتر به داد نقاطی كه در وضعيت بدي قرار گرفته اند برسيم. البته گاهی اگر دير شود و لوله آب بتركد با اسكن هم نمی توان از قبل تشخيص داد.
نویسنده: دکتر النازبیات
محقق و مدرس حوزه اجتماعی
