از مدیریت چالش‌ها تا رسیدن به حال خوب در کودکان با نیازهای ویژه
کودکان استثنائی یا کودکان با نیازهای خاص به گروهی از کودکان گفته می‌شود که در یکی از توانایی‌های حسی، حرکتی یا هوشی با میانگین جامعه تفاوت داشته باشند. دلیل نام‌گذاری این کودکان به عنوان استثنائی این است که آنها در مقایسه با گروه اکثریت، جامعه کوچک‌تری را تشکیل می‌دهند.والدینی که کودکان با نیازهای ویژه دارند معمولا به خوبی با ^کاردرمانی و گفتاردرمانی^ آشنا بوده و بر اهمیت بسیار بالای توانبخشی در درمان کودکان‌شان واقف هستند.
به گزارش توانانیوز، به طور کلی ممکن است عوامل مختلفی در روند رشد کودکان، تاخیر و اخلال ایجاد کند و موجب شود که کودک از نظر مهارت‌های جسمی، حرکتی و یا ذهنی و یادگیری و اجتماعی همچون سایر کودکان هم‌سن خود نباشد. این تاخیر و تفاوت اگر به صورت قابل ملاحظه بوده و موجب اخلال در زندگی کودک و اطرافیان او شود نیاز به درمان پیدا می‌کند.
کودکانی که مبتلا به تاخیر رشدی هستند نیاز به خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی دارند.
این تاخیر رشدی می‌تواند به دلیل ابتلا به اختلالاتی همچون اوتیسم، فلج مغزی، نشانگان داون، بیش‌فعالی و نقص نوجه، اختلال در یکپارچگی حسی، نقایص یادگیری و… باشد.
همان‌طور که گفته شد این اختلال‌ها از همان زمانی که تشخیص داده می‌شوند می‌بایست خدمات توانبخشی (کاردرمانی و گفتاردرمانی) را دریافت کنند تا عملکرد این کودکان به حالت عادی نزدیک‌تر شود. توانبخشی به این افراد کمک می‌کند تا بتوانند در امور زندگی فردی و اجتماعی مستقل‌تر باشند و بتوانند از توانمندی‌های خود در زمینه‌های مختلف کلامی، حرکتی، ذهنی و.. استفاده کنند. توانبخشی یا بازتوانی فرایندی است که در آن به کودک کم‌توان کمک می‌شود تا توانایی را که ندارد یا توانایی از دست رفته ی خود پس از یک واقعه، بیماری یا آسیب که منجر به محدودیت عملکردی شده است دوباره به دست آورد.
به عبارت دیگر خدمات توانبخشی، مهم‌ترین بخش درمان در کودکان استثنایی است.
و البته باید بدانیم که خدمات توانبخشی اگرچه بسیار مهم است اما تنها عامل موثر در درمان کودک نیست.
کودکان استثنائی یا کودکان با نیازهای خاص به گروهی از کودکان گفته می‌شود که در یکی از توانایی‌های حسی، حرکتی یا هوشی با میانگین جامعه تفاوت داشته باشند درواقع، تجربه‌ی سال‌ها ارتباط با کودکان مبتلا به تاخیر رشدی و خانواده‌های آنها مرا به این نتیجه رسانده که این خانواده‌های عزیز با چالش‌ها و استرس‌های مختلفی در زندگی مواجه هستند و عدم مدیریت صحیح این چالش‌ها فرآیند درمان کودک را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.به بیان بهتر از آنجایی که به طورکلی این کودکان در هرگونه یادگیری دچار ضعف و محدودیت هستند، مواجهه با استرس و فشار روانی زیاد در خانواده می‌تواند موجب محدودیت بیشتر در یادگیری و تاخیر بیشتر در درمان کودکان شود.
توانبخشی می‌تواند شامل طیف وسیعی از خدمات پزشکی، فیزیکی، روانی و اجتماعی بر اساس نیازهای فردی باشد. هدف آن افزایش مشارکت فرد در فعالیت‌های زندگی روزمره، بازیابی یا توسعه استقلال، بهبود مهارت‌های عملکردی و به حداکثر رساندن کیفیت زندگی است. توانبخشی باعث موارد زیر می‌شود:
تسریع بهبودی
بازیابی عملکرد
افزایش مشارکت در فعالیت های زندگی روزمره
کاهش درد
ارائه حمایت روانی
افزایش استقلال و کیفیت زندگی
بنابراین ارائه راهنمایی‌های مناسب به خانواده‌ها به منظور مدیریت چالش‌ها بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
در واقع مدت‌هاست دریافته‌ام که در فرایند درمان، رسیدگی و تمرکز بر خود کودک به تنهایی، کافی نبوده و مسائل مربوط به خانواده نیز می‌بایست مورد توجه ویژه قرار گیرد. در همین راستا در کتابی با عنوان ^ضلع هشتم: از “مدیریت چالش‌ها” تا رسیدن به “حال خوب” در کودکان با نیازهای ویژه^ عمده‌ی چالش‌های این خانواده‌ها را مورد بررسی قرار داده و پس از مشورت با اساتید مختلف، راهکارها و راه‌حل‌های کاربردی و موثر این چالش‌ها را گرداوری نمودم.
کتاب ضلع هشتم که مورد تایید کمیته‌ی علمی انجمن کاردرمانی ایران قرار گرفته، یک کتاب کاربردی و مفید برای خانواده‌های دارای فرزندان با نیازهای ویژه و همچنین همکاران کادر توانبخشی می‌باشد.
امید است که با مطالعه و به کار بستن مطالب این کتاب، شاهد ارتقای هر چه بیشتر سلامت جامعه باشیم.
نویسنده : مرتضی شمسیان نورسته
محقق و مولف و کاردرمانگر کودکان و بزرگسالان
