بررسی اعسار و شرایط پذیرش آن

کلمه اعسار، در لغت از عُسر گرفته شده است. اعسار به معنای رنج و تنگدستی است و در اصطلاح حقوقی به زبان ساده یعنی زمانی که یک فرد غیرتاجر به نوعی تمکن مالی ندارد ، درواقع مفلس و بی چیز است یا اموال و دارایی هایی دارد که در حال حاضر به آنها دسترسی ندارد تا بدهی خود را پرداخت کند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی توانا ، در واقع شما میتوانید درخواست اعسار خود را از طریق دفتر خدمات قضایی ثبت نموده و دادگاه درخواست اعسار شما را بررسی می کند و چنانچه شخص شرایط اعسار را داشته باشد، با درخواست وی موافقت به عمل می آید.

برای مثال : زنی که علیه شوهرش اقدام به طرح دعوای مهریه می کند مرد مدعی می شود نمی تواند مهریه را بپردازد یا زمانی که شخصی از دیگری بابت مطالبه وجه چک از دادگاه درخواست صدور اجراییه می کند و محکوم علیه می گوید قادر به پرداخت محکوم به (آنچه به آن محکوم شده است) نیست.

این افراد می توانند در صورت داشتن شرایط ، ادعا کنند؛ معسر هستند و وضعیت مالی آن ها به گونه ای است که قادر به پرداخت هزینه محکوم شده نیستند. به این افراد معسر و به شرایطی که در آن قرار دارند اعسار می گویند.

انواع اعسار

اعسار می تواند نسبت به دو موضوع مختلف باشد که شامل اعسار نسبت به هزینه دادرسی و یا اعسار نسبت به محکوم به است.

۱_اعسار از هزینه دادرسی

طبق تعریف ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی ، شخص معسر از هزینه دادرسی این گونه تعریف شده است : “معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه آن نیست”.

پس طبق این ماده شخص معسر که قادر به پرداخت هزینه های دادرسی نیست، می تواند دادخواست اعسار خود را ثبت نماید و در صورت موافقت؛ از تمام هزینه های دادرسی و یا بخشی از آن معاف شود.

طبق نص صریح ماده 505 قانون آیین دادرسی مدنی ؛ ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی می بایست ضمن تقدیم دادخواست یا در دادخواست جداگانه دیگر بطور همزمان به دادگاه ارسال شود.

در مواردی ممکن است دادخواست اعسار از هزینه دادرسی پس از اخطار رفع نقص از طرف دفتر شعبه به دادگاه ارسال شود.

در این صورت، دادخواست فرد با هزینه اندکی ثبت شده و دادگاه، ابتدا به دادخواست اعسار او رسیدگی خواهد کرد. در صورت پذیرش اعسار مدعی اعسار، رسیدگی، بدون نیاز به هیچ پرداختی، انجام خواهد شد.

هزینه‌های دادرسی شامل چه مواردی می‌شود؟

تمامی هزینه‌هایی که شخص از ابتدای طرح دعوا پرداخت می‌کند تا پایان اجرای حکم مشمول هزینه دادرسی است.

بطور مثال: هزینه برگه‌ها، هزینه دادخواست دعاوی مالی وغیرمالی در مرحله بدوی و تجدید نظر، هزینه کارشناسی و …

حسب ماده ۵۰۲ و۵۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی : «هزینه دادرسی عبارتست از:

۱_هزینه برگه‌هایی که به دادگاه تقدیم می‌شود.

۲_هزینه قرارها و احکام دادگاه.

نحوه اعسار از هزینه دادرسی

برای اثبات اعسار از هزینه دادرسی باید این مراحل را طی نمود:

_ارائه دادخواست اعسار

_شهادتنامه شهود

_حضور شهود در دادگاه در صورت دستور قاضی

_مدارک شخصی و اثبات شغلی فرد و _مدارک مرتبط با هزینه دادرسی

_لیست اموال منقول و غیر منقول

_لیست حسابهای بانکی

برای اثبات دعوی باید شهادت کتبی (استشهادیه) دو نفر مرد که از وضعیت مالی و زندگی فرد معسر با خبر هستند، ضمیمه شود و شهود نباید از بستگان درجه اول باشد. در استشهادیه ابتدا مشخصات، شغل، وسیله امرار معاش و آدرس فرد معسر قرار داده شده است و بعد مشخصات شهود و نسبت آنها با فرد معسر عنوان شده است. در جلسه دادگاه شهود باید حاضر شوند. دادگاه صالح به رسیدگی دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، همان دادگاهی است که برای رسیدگی به دعوای اصلی، صالح شناخته شده است.

رسیدگی به اعسار خارج از نوبت وقبل از رسیدگی به اصل دعوا صورت می‌پذیرد. اگر دادگاه اعسار فرد را تشخیص دهد وارد رسیدگی به اصل دعوا می‌شود؛ درغیر این صورت تا قبل از پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی به اصل دعوا ممکن نیست.

دادخواست اعسار از چه کسانی پذیرفته نمی شود؟

بر طبق ماده ۵۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی: از تاجر، دادخواست اعسار پذیرفته نمی‌شود. تاجری که مدعی اعسار نسبت به هزینه دادرسی می‌باشد باید برابر مقررات قانون تجارت دادخواست ورشکستگی دهد. کسبه جزء مشمول این ماده نخواهند بود.

با تصویب نمایندگان مجلس دادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی‌شود و این اشخاص در صورتی که مدعی اعسار باشند باید رسیدگی به امر ورشکستگی در خصوص هر امری درخواست کنند.

۲_اعسار از پرداخت محکوم به یعنی چه؟

اعسار از پرداخت محکوم به، یعنی، فردی که به موجب حکم دادگاه، محکوم به پرداخت خسارت، بدهی و امثال این موارد شده است ، به دلیل، عدم کفایت مالی، قادر به پرداخت محکوم به نباشد و با ثبت دادخواست میتواند تقسیط محکوم به را از دادگاه تقاضا کند.
شرایط مراحل پذیرش اعسار از محکوم به مانند شرایط پذیرش اعسار از هزینه دادرسی می باشد.

در ثبت دادخواست اعسار نسبت به اعسار از پرداخت محکوم به، مدعی اعسار، به مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه، فرصت دارد تا دادخواست اعسار خود را به دادگاه بدهد که انجام این امر، از طریق ارائه دادخواست اعسار، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت و ارسال آن به دادگاه صادر کننده اجراییه ، توسط این دفاتر امکان پذیر خواهد بود.

در صورتی که اعسار محکوم علیه از سوی دادگاه پذیرفته نشود و رأی صادره قطعی گردد ، به درخواست محکوم له ، محکوم علیه جلب می شود.

نویسنده: عاطفه فولادیان

محقق و وکیل دادگستری