کریدور شمال-جنوب در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک کریدور تجاری جدید برای تقویت ارتباطات اقتصادی بین هند، آسیای مرکزی و اروپای شرقی مفهوم‌سازی شد. بر اساس مطالعه مرکز مطالعات نیروی هوایی، یک اندیشکده هندی، تلاش‌های زیادی برای راه اندازی مجدد INSTC صورت گرفته است این پروژه یک ترانزیت چندوجهی است؛ بدین معنا که دو حمل دریایی، یکی حمل دریایی خزر و دیگری حمل جنوب را شامل می‌شود و توسط یک بارنامه سراسری از طریق ترکیب خشکی و دریا انجام و کشتی به مقصد می‌رسد. کاهش هزینه‌های حمل شامل هزینه بنادر و گمرک، کاهش مدت‌زمان ماندگاری کانتینرها، سرعت در تحویل کالا؛ حذف خطر صاحبان کالا در حمل داخلی کانتینر پر و خالی، سند حمل معتبر جهت مسائل حقوقی و جبران خسارت احتمالی، تسریع در عملیات بانکی و افزایش اعتبار تجاری از مزایای بارنامه سراسری است.
به گزارش توانانیوز، این مسیر مهم‌ترین حلقهٔ تجارت بین آسیا و اروپا است که مسافت ۱۶ هزار کیلومتری حمل بار از طریق کانال سوئز را با یک مسیر ۷ هزار کیلومتری جایگزین کرده و در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان تر است. راه‌گذر شمال – جنوب یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است و کشورهای در مسیر این راه‌گذر هر یک با تشکیل اتحادیه و انعقاد قراردادهای همکاری در رقابتی همه‌جانبه به توسعه و تجهیز بنادر، جاده‌ها، ترمینال و مسیرهای ریلی خود می‌پردازند.
مزایای اقتصادی
افزایش تجارت: این کریدور می‌تواند مسیرهای تجاری را کوتاه‌تر و ارزان‌تر کند و در نتیجه حجم تجارت بین کشورها را افزایش دهد.
توسعه زیرساخت‌ها: برای تکمیل این کریدور، نیاز به توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل مانند جاده‌ها، راه‌آهن و بنادر است که این امر می‌تواند به توسعه اقتصادی مناطق مختلف کمک کند.
ایجاد فرصت‌های شغلی:
ساخت و بهره‌برداری از این کریدور می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی در بخش‌های مختلف مانند حمل و نقل، لجستیک و گردشگری ایجاد کند.حمل هر ۱۰۰ تن بار ۱۰ شغل مستقیم و حدود ۵۰ شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند. این امر موجب کاهش فقر و کاهش مشکلات اجتماعی در کشورهای این مسیر خواهد شد.
حمل و نقل: رانندگان کامیون، اپراتورهای قطار، کارکنان بنادر و فرودگاه‌ها، متخصصان لجستیک
لجستیک و انبارداری: کارکنان انبارها، توزیع‌کنندگان، مدیران زنجیره تامین
ساخت و ساز: مهندسان، کارگران ساختمانی، تکنسین‌ها
خدمات: هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز تفریحی، آژانس‌های مسافرتی
تجارت: بازرگانان، واردکنندگان، صادرکنندگان، نمایندگان فروش
صنعت: تولیدکنندگان کالاهای مرتبط با تجارت بین‌المللی
فناوری اطلاعات: توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، متخصصان امنیت سایبری، کارشناسان داده
مالی و بیمه: بانکداران، بیمه‌گران، مشاوران مالی
آموزش: مربیان، اساتید دانشگاه، محققان
بهداشت و درمان: پزشکان، پرستاران، کارکنان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی
جذب سرمایه‌گذاری: تکمیل این کریدور می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در پروژه‌های مرتبط شود.
افزایش درآمد دولت: افزایش تجارت و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با این کریدور می‌تواند منجر به افزایش درآمد دولت از طریق مالیات و عوارض شود.
افزایش تجارت و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با کریدور شمال-جنوب می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم منجر به افزایش درآمد دولت از طریق مالیات و عوارض شود. در اینجا به چند مورد از مهم‌ترین این موارد اشاره می‌کنم:
مالیات بر درآمد: با افزایش فعالیت‌های تجاری و اقتصادی، درآمد شرکت‌ها و افراد مرتبط با این فعالیت‌ها نیز افزایش می‌یابد. این افزایش درآمد مشمول مالیات بر درآمد می‌شود و در نتیجه درآمد دولت از این محل افزایش می‌یابد.
مالیات بر ارزش افزوده (VAT): با افزایش حجم تجارت و خرید و فروش کالاها و خدمات، مالیات بر ارزش افزوده بیشتری جمع‌آوری می‌شود که به درآمد دولت افزوده می‌شود.
عوارض گمرکی: با افزایش واردات و صادرات کالاها از طریق کریدور شمال-جنوب، عوارض گمرکی بیشتری جمع‌آوری می‌شود که به طور مستقیم به درآمد دولت واریز می‌شود.
مالیات بر حمل و نقل: با افزایش حجم حمل و نقل کالاها، مالیات بر حمل و نقل (مانند مالیات بر سوخت، عوارض جاده‌ای و غیره) نیز افزایش می‌یابد که به درآمد دولت افزوده می‌شود.
مالیات بر فعالیت‌های مرتبط: فعالیت‌های مرتبط با کریدور شمال-جنوب مانند خدمات لجستیک، انبارداری، بیمه و غیره نیز مشمول مالیات می‌شوند و درآمد دولت را افزایش می‌دهند.
افزایش اشتغال و درآمد ناشی از آن: ایجاد فرصت‌های شغلی جدید به واسطه توسعه کریدور شمال-جنوب، منجر به افزایش درآمد افراد و در نتیجه افزایش درآمد دولت از طریق مالیات بر درآمد حقوق و دستمزد می‌شود.
مالیات بر ساخت و ساز و توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های مرتبط با کریدور شمال-جنوب (مانند جاده‌ها، راه‌آهن و بنادر) نیز مشمول مالیات می‌شود و به درآمد دولت کمک می‌کند.
موقعیت جغرافیایی ایران، برخورداری از آب‌های جنوب و شمال
برخی از همسایگان مانند قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان به نحوی محصور در خشکی هستند و برای رسیدن به دریا باید از طریق ایران کالاهای خود را حمل کنند. بهره‌مندی ایران از کریدورها ازجمله کریدور شمال-جنوب از این منظر، بسیار حائز اهمیت است.
این کریدور، می‌تواند دیپلماسی سیاسی ــ اقتصادی ایران در قفقاز را بیش از پیش فعال و نقش‌آفرین کند. تکمیل کریدور شمال-جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است.
استفاده مستمر از ظرفیت کریدور شمال جنوب می تواند به افزایش اشتغال پایدار در اوراسیا، مخصوصا ایران از طریق چندین عامل کلیدی همچون توسعه زیرساخت ها با افزایش سرمایه گذاری در این حوزه، افزایش ترانزیت کالا و تاثیر آن بر نیروی کار در بخش های حمل ونقل و انرژی، تقویت روابط تجاری، جذب سرمایه گذار خارجی در حوزه انرژی، توسعه صنایع وابسته ترانزیتی و تجاری و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، کمک کند.
از تاثیرات بالقوه کریدور شمال جنوب بر امنیت و اقتصاد ایران می توان به ناکارآمدسازی کریدور عرب مدیترانه، تقویت روابط ایران با کشورهای همسایه و افزایش نفوذ ایران بر کشورهای عربی، افزایش وابستگی اروپا به انرژی ایران و استفاده از بندر چابهار به عنوان یک هاب ترانزیتی، اشاره کرد.
کریدور شمال جنوب، این پتانسیل را دارد که طرح بازگشت امپراطوری عثمانی موسوم به «ترک سوی» را از چند جنبه تضعیف کند که می توان به مواردی همچون افزایش وابستگی اقتصادی ترکیه به همسایگان از طریق تقویت ارتباطات اقتصادی، افزایش فشار اقتصادی بر ترکیه با تسهیل دسترسی به بازارهای جدید برای ایران و همسایگان، تقویت امنیتی مرزها و کاهش تهدیدات جدایی طلبانه، تقویت موقعیت ژئوپلیتیک ایران و همسایگان و به تبع آن محدودسازی نفوذ ترکیه با توسعه زیرساخت ها و تقویت همبستگی با ناکارآمدسازی کریدورهای تجاری ترکیه، اشاره کرد. کریدور شمال-جنوب می تواند به ارمنستان در تضعیف قدرت آذربایجان و ترکیه در پیشبرد کریدور زنگه زور کمک کند تا مرز ایران و ارمنستان تغییری نکند.
به طور کلی، تکمیل کریدور شمال-جنوب می‌تواند به عنوان یک محرک اقتصادی عمل کند و با ایجاد رونق در بخش‌های مختلف اقتصادی، درآمد دولت را از طریق مالیات و عوارض افزایش دهد. البته، میزان این افزایش درآمد بستگی به عوامل مختلفی مانند حجم تجارت، نرخ مالیات و عوارض، و کارایی نظام مالیاتی دارد.
مریم حسین زاده هنزایی
