«غلامرضا میری» با بیان اینکه در کنار صادرات قانونی زعفران، این محصول به دلایل مختلف از کشور قاچاق می‌شود، می‌گوید: متاسفانه کشورهای رقیب، زعفران را به صورت قاچاق از کشور خارج می‌کنند و با برند کشور خود آن را در اختیار مشتریان قدیمی ایران قرار می‌دهند و باعث خانه‌نشینی اکثر صادرکنندگان قدیمی شده‌اند.
به گزارش پایگاه خبری توانا، تولید زعفران در کشور شاید قدمتی سه هزار ساله دارد، قدمتی به بلندای تاریخ که 95 درصد طلای سرح مورد نیاز دنیا را تأمین می‌کند، اما کوتاهی برخی مسئولان نسبت به برندسازی زعفران، اشتغال‌زایی و بازاریابی در سطح جهان برای فروش این محصول مرغوب و منحصر به فرد سبب شده تا امروزه جایگاه سوم صادرات این کالا به ایران اختصاص یابد. در همین راستا خبرنگار توانا، با توجه به مزیت نسبی ایران در تولید زعفران و برای اینکه بتوان به جایگاه ویژه خود در صادرات این کالای کشاورزی گران‌بها دست یابد، به بررسی وضعیت تولید و صادرات زعفران کشور، موانع و چالش‌های صادرات، گفتگویی را با «غلامرضا میری» رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران انجام داده است که مهم‌ترین آن به شرح زیر ارائه می‌شود.
سیر نزولی کاشت و کاهش فروش زعفران در سال‌های اخیر
غلامرضا میری، با بیان اینکه کشت زعفران معمولاً هر سال روندی رشد صعودی داشته است، می‌گوید: در سال‌های گذشته 120هزار زمین مخصوص به کشت زعفران در کشور وجود داشت که عمده آن مربوط به خراسان قبل از تقسیمات استانی بود. در زمینه تولید نیز در واقع 10 تا 12 تن تولید داشتیم که این خود یک رکورد بی‌نظیر بوده است.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان زعفران تصریح می‌کند: وزارت جهاد کشاورزی باید به عنوان نخستین متولی حمایت‌های لازم را از کشاورزان این صنعت داشته باشد. با توجه به رشد تکنولوژی روزافزون باید هر سال رشد صعودی داشته باشیم اما متأسفانه در این سال‌ها شاهد سیر نزولی هستیم و آمارها کاهشی شده‌اند. در گذشته کشاورز از هر هکتار کاشت حدود 6 کیلو زعفران خشک برداشت می‌کرد اما امروز برابر با آمارهای ارائه شده از سوی جهاد کشاورزی به 3.2 درصد رسیده است. با وجود ماشین‌های صنعتی در نحوه آبیاری و کلش زمین کشاوزی نباید شاهد تولید کاهشی باشیم و این مسئولیت برعهده وزارت کشاورزی است تا پاسخگوی این موارد باشد.
وضعیت تولید و بازار داخلی زعفران
وی با توضیح اینکه هنوز نمی‌توان آمار دقیقی از میزان برداشت زعفران ارائه داد، بیان می‌دارد: در سال‌های گذشته روند صادرات خیلی کمتر بود و به مرز 325 تن می‌رسید اما این موضوع را هم باید خاطر نشان کرد که این آمار به جزء مقداری است که مسافران خارج می‌کردند. در هر صورت گمرک از ارائه آمار در این خصوص خودداری می‌کند و نمی‌توان آمار متقنی از صادرات این محصول در اختیار داشت و براساس آن برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کرد.
در سال 1400 حدود 268 تُن صادرات داشتیم و در امسال؛ یعنی تا پایان بهمن ماه جاری به حدود 206.417 تن رسیده که حدود 14 درصد کاهش داشته‌ایم اما از نظر ارزش دلاری حدود 55 درصد رشد داشته است که مربوط به نرخ پایه گمرکی آن می‌شود. در واقع در گذشته صادرات حداکثر 800 دلار و اکنون به یک هزار و 283 دلار رسیده است. متأسفانه نتوانستیم به مقدار رکورد سال گذشته برسیم و باید منتظر آمارها تا پایان اسفندماه بود.
67 کشور هدف صادرت زعفران کشور
میری با اشاره به اینکه زعفران تولید داخل به 67 کشور صادر می‌شود، می‌گوید: عمده صادرات زعفران به کشورهای اسپانیا، امارت متحده عربی، چین، ایتالیا، آلمان، فرانسه، عمان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است که بالاترین رقم صادرات را شامل می‌شود.
مشکلات و موانع موجود صادرکنندگان
این فعال اقتصادی با بیان اینکه مشکلات صادرکنندگان زعفران به سال 97 برمی‌گردد، توضیح می‌دهد: یکی از عمده‌ترین مشکلات صادرکنندگان نرخ پایه گمرکی است. در واقع صادرات زعفران و بازگرداندن ارز حاصل از صادرات آن به کشور شرایط دشواری را برای صادرکنندگان ایجاد کرده است و آنان به شکل دائمی از سوی بانک مرکزی تهدید می‌شوند که اگر ارز را برنگردانند در کارشان اخلال ایجاد می‌شود.
میری در ادامه می‌افزاید: در گذشته صادرات زعفران بین 500 تا 700 دلار بوده است و نرخ پایه گمرکی آن 1600 دلار بوده که دولت پافشاری می‌کند که باید این مقدار ارز در سامانه نیمای بانک مرکزی ثبت شود و بعد تسویه حساب شود. در حالی صادرکننده فروش زعفران خود را به صورت ارز یا ریال بر می‌گرداند و میان سامانه نیمایی و بازار آزاد گاهی اوقات تا 10 درصد اختلاف قیمت وجود دارد که با هم همخوانی ندارد.
وی توضیح می‌دهد: گاهی هم صادرکننده مجبور می‌شود از جیب خود آن مقدار لازم برای تسویه را به سامانه نیمایی واریز کند. همین الان زعفرانی که صادر می شود با 700 یا 800 دلار صادر می شود اما وقتی صادرکننده می‌خواهد در سامانه نیما تسویه کند با دلار 1283 تومانی حساب می‌شود و در واقع صادر کننده باید 400 یا 500دلار از بازار آزاد ارز بخرد و به دولت بدهد.
قاچاق زعفران گریبانگیر صادرکنندگان قدیمی
رئیس اتحادیه صنف زعفران، با بیان متأسفانه بازار قاچاق رواج پیدا کرده است، می‌گوید: صادرکنندگان زعفران توانسته برخی معظلات ساختاری را به مرور حل کنند و خود را با شرایط موجود تطبیق دهند و با وجود همه مشکلات باز هم موتور صادرات را گرم نگه دارند اما قاچاق زعفران به کشورهای دیگر باعث شد تا در سال جاری 14 درصد کاهش صادرات داشته باشیم، گرچه در برنامه‌ریزی‌های ابتدای سال 1401 هدف ما رساندن صادرات به 40 درصد بوده است که محقق نشد.
وی خاطرنشان می‌کند: حرف ما این است که آیا دولت نمی‌خواهد در اینجا از صادرکننده حمایت کند به جای آنکه ناخواسته از قاچاقچی حمایت می‌کند؟ دولت آگاه است که وقتی زعفران قاچاق می‌شود هیچ سودی عایدش نمی‌شود. پس بهتر است اجازه دهد تا صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را در بازار آزاد به قیمت بفروشند ودولت درصدری را به عنوان عوارض از آنها دریافت کند.
میری با اشاره به اینکه دولت باید در این زمینه تمهیداتی را اتخاذ کند، می‌گوید: ما چهار سال است که در حال پیگیری این موضوع از دولتمردان هستیم و هنوز هم به نتیجه نرسیده‌ام. دولت شاید در جواب بگوید همه محصولاتی که از کشور صادر می‌شود باید ارز حاصل از آن را در سامانه نیمایی ثبت کند اما من در پاسخ می گویم؛ بله ما هم این موضوع را قبول داریم اما آیا محصولات دیگر مانند زعفران قاچاق می‌شوند؟
مزایده زعفران دردسرهای جدید صادرکنندگان
رئیس اتحادیه صنف زعفران، با بیان اینکه قیمت زعفران روزافزون است و فروش آن به صورت مزایده به ضرر کشاورزان است، یادآور می‌شود: اخیراً سازمان تعاون روستایی اعلام کرده است که 10 تن زعفران از طریق مزایده به فروش می رسد. در حالی که کشاورزان می‌خواهند که دولت زعفران آنها را به قیمت واقعی بخرند. از سوی دیگر دولت می‌گوید برای فروش زعفران خریداری شده تنها می‌تواند مزایده برگزار کند که این عمل به کشاورزان لطمه بزرگی خواهد زد. در واقع خرید از کشاورز متوقف می‌شود. البته این کار زمانی سودآور خواهد بود که تقاضا بسیار زیاد باشد و زعفرانی در انبارها موجود نباشد. پس در کل باید بگوییم مزایده دردسر زیادی دارد به خصوص اکنون که بازار نابسامان است و قیمت‌ها روزانه تغییر می‌کند./مریم همتی
