در پنج سال اخیر چهارشنبه سوری به شکل غیرمنطقی در حال بروز و ظهور بوده به طوری که سالانه صدها نفر را راهی بیمارستان و خانواده‌های بسیاری را عزادار می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری توانا، آئین آتش‌افروزی در آستانه سال نو از جمله جشن‌های باستانی ایران است. نیاکان ما با آتش که آن را از دیرباز فروغ زندگی می‌شناختند و مقدس می‌دانستند به پیش‌باز سال نو می‌رفتند تا شعله‌های بالنده آن را که به آسمان و جهان مینوی سر می‌کشید واسطه آرزوهای پاکی قرار داده باشند که برای زندگی سال نو طلب می‌کردند.
این مراسم را اگر به چشم دل ببینیم، همان آرزومندی‌هایی را در آن خواهیم یافتت که نیاکانمان با خلوص نیت و پاکی طینت طلب می‌کردند. «سرخی از من» گفتن، «غم رود شادی آید» خواندن، «بخت‌گشائی‌ها، فالگوش‌نشینی‌ها، قاشق‌زنی‌ها، فال‌گرفتن‌ها و… همه چیزی نیست جز آرزوی سعادت و نیکبختی و رفاه و آسایش که همواره مطلوب انسان است. این رمز هر شعله‌‌ای از این آیین ماست که چون ودیعه‌‌ای از نیاکان ما به یادگار مانده است.
اگرچه ویژگی فرهنگی و هویت ملّی هر قومی با برپایی جشن‌ها و رسوم ملی که در ایام سال برگزار می‌شود، نمایان می‌گردد اما به ویژه در یک دهه اخیر ناآگاهی مردم از فلسفه اصلی افروختن آتش باعث گرفتن جان بسیاری از مردم و مصدومیت آنها شده است. با توجه به چنین اتفاق‌هایی خبرنگار توانا ضمن پرداختن به فلسفه اصلی چهارشنبه سوری به میزان خسارات جانی آن در یک دهه اخیر پرداخته است.
چرا چهارشنبه؟
در باب اینکه چرا برگزاری جشن چهارشنبه سوری در بعد از ایام تنظیم هفته در شب چهارشنبه آخر سال صورت می‌گیرد آرای متفاوتی است. برخی بر این باور هستند برگزاری این مراسم در شب آخر سال شاید به دلیل عدد 4 و معرف چهار فصل بوده است.
همچنین گویا نوعی نحوست برای چهارشنبه آخر سال قایل می‌شدند. شواهد زیر گواه بر این مدعاست:
چهارشنبه که روز بلاست باده بخور
به ساتگین می‌خور تا به عافیت گذرد. «منوچهر دامغانی»
یا در بیتی از اشعار فردوسی آمده است:
بشد چهارشنبه هم از بامداد
بدین باغ که امروز باشیم شاد.
همچنین در کردستان آخرین چهارشنبه سال به نام «کوله چوارشه ممو» به معنی چهارشنبه کوتاه. مجازاً چهارشنبه نحس مشهور است.
آدام اولئاریوس که در دوره شاه صفی جانشین شاه عباس اول به ایران سفر کرده است، درباره چهارشنبه سوری می‌نویسد: «چهارشنبه سوری ایرانی‌ها یعنی آخرین چهارشنبه سال که به عقیده آنها بدترین روزهای سال به شمار می‌رود و بنابر آنچه از پیشینیان آنها روایت شده و خودشان تجربه کرده‌اند در این روز هیچ شانس نداشته و روز خوبی برای هیچ کس به شمار نمی‌رود، ببه همین دلیل مردم دست از کار می‌کشند و دکان‌ها را می‌بندند از خانه کمتر خارج شده و حتی‌المقدور کمتر حرف می‌زنند.»
فلسفه افروختن آتش در چهارشنبه سوری
کریستین سن نویسنده تاریخ ساسانیان، جشن آتش را یک نوع دعا برای دفع پری و شیاطین دانسته‌اند؛ مردم معتقد بودند که با روشن کردن آتش باید به کمک نیروی آتش بشتابند تا نعمت زمین را فراوان‌تر سازد.
برخی از محققان آتش روشن کردن را نماد گرم کردن جهان و زدودن سرما و بدی از تن می‌داند. برخی دیگر بر پا داشتن آتش برای پاکیزگی و تطهیر بوده است، یعنی آتش باید همه ناپاکی‌ها را بسوزاند و نابود کند.
ابوریحان بیرونی هم در آثارالباقیه، فلسفه جشن سده و افروختن آتش بر فراز کوه‌ها و تپه‌ها را تصفیه هوا می‌داند.
کشته‌ها و مصدومین چهارشنبه سوری در سال‌های اخیر
اگرچه آداب و آیین چهارشنبه سوری همچنان در سراسر خاک ایران با شور فراوان برپا می‌شود اما به ویژه در یک دهه اخیر همه آنها نوید بخش شادی و پاکی در زندگی نیستند بلکه برعکس غم و ناراحتی بسیاری از خانواده‌ها به دنبال خواهد داشت.
حوادث چهارشنبه سوری 1397 نسبت به سال قبل از آن کاهش چشمگیری داشته بود. به طوری که در سال 1396حدود ۵ هزار مصدوم گزارش شده بود اما عدد مصدومان در 1397 به ۱۵۰۰نفر بود که می‌توان گفت ۷۵ درصد مصدومان کاهش یافته بود.
چهارشنبه سوری در سال 1398 هم حکایت از تعداد بالای مجروحین داشته است. مجتبی خالدی سخنگوی اورژانس کشور در تشریح آخرین آمار کشته‌ها و مصدومان حوادث شب چهارشنبه آخر 1398، اظهار کرده بود: این حوادث 470 مصدوم (389 مرد و 81 خانم) بر جای گذاشت. 25 نفر دچار نقص عضو شده و 123 نفر از ناحیه چشم آسیب دیده‌اند همچنین دو نفر نیز جان خود را از دست داده است.
چهارشنبه سوری سال1399با وجود آنکه در دل بحران کرونا بود و توصیه می‌شد که مردم در خانه بمانند اما نسب به سال‌های قبل از آن وضعیت خوبی وجود نداشت و تعداد مصدومین و کشته‌ها بالا بود. در این سال بنا به گفته جلال ملکی سخنگوی سازمان اورژانس کشور بیش از ۱۳۰۰ نفر مصدوم شدند که از این تعداد 3 نفر کشته و ۸۷نفر قطع عضو شده و ۴۴۹ دچار آسیب به چشم شده‌اند، تاسف‌آور آنکه ۳۱ درصد از آسیب‌دیدگان عابران پیاده بودند و ۴۷ درصد مصدومان ۸ تا ۱۶سال سن داشتند.
آمارهای حوادث منتهی به چهارشنبه آخر سال در 1400 حکایت از تعداد بالای مصدومین دارد. به گفته مجتبی خالدی سخنگوی سازمان اورژانس کشور، حوادث چهارشنبه‌سوری ۱۹ فوتی و بیش از 2 هزار مصدوم به همراه داشت. در این میان ۱۷۱ مورد قطع عضو شدند و۸۸۰ نفر از ناحیه چشم مصدوم شده بودند.
با فرهنگ‌سازی از تلفات چهارشنبه سوری کم کنیم
با توجه به آمار و ارقام گفته شده در بالا به نظر می‌رسد هنوز فرهنگ‌سازی لازم و کافی برای جلوگیری از این حوادث نشده است چرا که هنوز چهارشنبه سوری فرا نرسیده است اما آمارها از مصدوم شدن بسیاری از هموطنان حکایت دارد. به طوری که تنها در اصفهان تا 20 سفند 1401 بیش از 40 نفر مصدوم شدند.
علیرضا قربانی پژوهشگر علوم اجتماعی معتقد است با وضعیت فعلی به وجود آمده در جامعه، مراسم چهارشنبه سوری قابل حذف نیست اما می‌توان با فرهنگ سازی و آموزش، خسارت‌های این مراسم باستانی را به حداقل رساند. خانواده، نظام تعلیم و تربیت، رسانه‌ها و دست اندرکاران امور فرهنگی می‌بایست در طول سال با آموزش های مستمر و تدریجی، نسل آینده را با عناصر فرهنگ خودی که مملو از آموزه های اخلاقی و انسانی است، آشنا نمایند./فرشته جهانی
