تحلیل ساختار و اهداف سازمان  بین‌المللی بریکس

گروه بریکس یک گروه و سازمان  بین‌المللی به رهبری و مشارکت  قدرت های اقتصادی نوظهور است.روابط دوجانبه میان بریکس عمدتاً بر اساس عدم مداخله، برابری و یاری متقابل انجام می‌شود بریکس (BRICS) مخفف پنج اقتصاد بزرگ در حال ظهور است: برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی. از سال ۲۰۰۹، دولت های کشورهای بریکس سالانه در اجلاس های رسمی تشکیل جلسه داده اند. چین میزبان چهاردهمین اجلاس سران بریکس در ۲۴ جولای ۲۰۲۲ به صورت مجازی بود.نکته جالب تشکیل گروه بریکس که قرار است در برابر اقتصاد غرب یعنی امریکا و اروپا قرار گیرد اینست که ایده اولیه تشکیل گروه بریکس به وسیله یک شرکت خدمات مالی و بانکداری امریکایی مطرح شد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی توانا ؛ شرکت گلدمن ساکس در سال ۲۰۰۱ میلادی پیش بینی کرد که چهار کشور چین، هند، روسیه و برزیل تا سال ۲۰۱۰ میلادی در مسیر توسعه اقتصادی قرار گرفته و دارای بالاترین نرخ رشد اقتصادی خواهند بود که با گذشت زمان و به حقیقت پیوستن بخش عمده ای از پیش بینی های این مؤسسه، اعتبار بیشتری در بین تحلیل گران اقتصادی پیدا کرد. بعد از این اجلاس، رهبران ارشد بریک، در ۴ نشست دیپلماتیک دیگر (یکاترینبورگ، سائوپائولو، ژاپن و لندن) به منظور محکم ساختن پایه های شکل گیری گروه بریکس شرکت کردند.

اهداف بریکس

اهداف  گروه بریکس از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز را بطور خلاصه می‌توان اینگونه برشمرد: افزایش مبادلات تجاری بین کشورهای عضو، تشکیل بانک توسعه و ذخیره ارزی در رقابت با بانک جهانی و صندوق پول، کاهش وابستگی اقتصادی به اروپا و آمریکا و ایفای نقش در زمان بحران‌های اقتصادی برای نجات کشورهای در حال ورشکستگی.

بریکس حامی کشورهای در حال توسعه

اعضای بریکس معتقدند این گروه حامی کشورهای در حال توسعه و کشورهای جنوب و برقرارکننده تعادل و عدالت اقتصادی در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی است. بدین ترتیب یکی از دستور کارهای گروه بریکس را میتوان تقابل با نظام اقتصادی غربی دانست که کل مناسبات جهانی را دربر گرفته است.

هر چند گروه بریکس به‌طور کلی بر مسائل اقتصادی، تجاری و ژئوپولیتیک تمرکز دارد و در حوزه‌های حقوقی و قضایی به صورت مستقیم فعالیتی سازمان‌یافته مانند اتحادیه‌های حقوقی بین‌المللی ندارد، اما اعضای بریکس در اجلاس‌ها و نشست‌های خود به مسائل مربوط به حقوق بین‌الملل و قوانین قضایی نیز اشاره می‌کنند و به‌ویژه در رابطه با موضوعاتی مانند مبارزه با فساد، مقابله با تروریسم و حل و فصل منازعات تجاری، همکاری‌های دوجانبه یا چندجانبه بین کشورهای عضو شکل می‌گیرد.

اجلاس وزاری دادگستری

جدیدترین اقدام بریکس برای توسعه روابط حقوقی و قضایی میان اعضا ، برگزاری اجلاس وزرای دادگستری بود که  در مسکو برگزار شد. در این اجلاس امین‌حسین رحیمی؛ وزیر دادگستری کشورمان به ایراد سخنرانی پرداخت و در آن از تحریم‌های یکجانبه به عنوان اقدامات غیرقانونی و نامشروع یاد کرد و اقدامات عملی گروه بریکس برای مقابله با این رویکرد غرب را خواستار شد. دفاع از مردم مظلوم غزه و پیگیری قضایی جنایات سران رژیم صهیونیستی و همچنین استقبال از پیشنهاد روسیه برای ایجاد مرکز داوری بریکس، دیگر محورهای سخنرانی وزیر دادگستری در این اجلاس بود.

یکی از طرح­‌های عمده سازمان سیا، حمایت از جدایی‌طلبان این 5 کشور عضو بریکس است تا از منظر سیاسی آنها را کاملا درگیر کرده و تحت فشار قرار دهد. مثلا تمرکز این سازمان در پنجاب بر روی سیک­‌ها و در جنوب هند بر روی تامیل­‌ها که خواهان استقلال هستند، می‌­باشد. در آفریقای جنوبی نیز، حزب “کیپ” خواهان تبدیل “استان کیپ” به “جمهوری مستقل کیپ” هستند. اگر سرویس اطلاعاتی این کشور منبع حمایت مالی این حزب را ردگیری کنند، جای پا سیا را در آن خواهند دید. پس از افشای شنود دیلما روسف و مقامات ارشد برزیل توسط آمریکایی­‌ها و وخیم شدن روابط طرفین، سه استان ریوگرانده دوسول، سانتا کاتارینا، و پارانا با تحریک سازمان سیا خواستار جدایی تحت نام “جمهوری پامپاس” شدند و دولت برزیل هم قدرتمندانه در مقابل این سرکشی ایستاده است. به هر حال، غرب به سرکردگی آمریکا از هیچ تلاشی برای ضربه زدن به بریکس دریغ نمی­کند.

نمی توان نقش صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را در نظم موجود جهانی و همچنین  بین سیطریه دلار ر و سوئیفت را در نظام پولی و پرداخت های بین المللی نادیده گرفت. اما عملکرد و نحوی اداره غیرمنصفانه آنها بحث برانگیز شده است و لذا تلاش هایی برا ی تعدیل آنها در قالب ائتلاف های انجام شده است که در ا ین بین گروه بریکس و تشکیل نهادهای پولی و مال ی آن می تواند به عنوان یک رویکرد رقیب و تعدیل کنندۀ در نظام پولی و مالی جهان مورد ملاحظه قرار گیرد.

نتیجه پژوهش ها  نشان می دهد  گروه بریکس قابلیت الزام برا ی تبدیل شدن به یک گروه برتراقتصادی در سطح جهانی را دارا می باشد؛ اما در ا ین مسیر با چالش های همراه می باشد که در صورت رفع آنها و توسعه نهادهای خود و ا یجاد شرایط تشکیل اتحادیه پولی و نظام پرداخت بین المللی در آینده می تواند بر روند تصمیم گیری های ویژه نظام بین المللی تأثیرگذار باشد و با مصالحه نهادهای مالی و پولی بین المللی ، حاکمیت فعلی آنان را تعدیل کند.

از طرفی مدتهاست که بسیاری از کشورها به دنبال کاهش سلطه آمریکا و اروپا در دو نهاد بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و در واقع کاهش سلطه آنها بر نظم پولی و مالی جهان از طریق تعدیل سهام و آرای اعضای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول هستند، ولیکن بسیار کند و فرسایشی است. اما کشورهای عضو بریکس با برخورداری از رشد سریع اقتصادی و کسب جایگاه ویژه در اقتصاد بین الملل در صدد برآمده اند تا با مصالح نهادهای پولی و مالی بین المللی، سیستم جدیدی از حاکمیت بین المللی را طراحی کنند. کشورهای بریکس خواهان کسب بخشی از قدرت امریکا و اروپا و ایفای نقش برجسته و بیشتر در نظم پولی و مالی در سطح جهانی هستند. به طور مشخص آنها نظم پولی و مالی جهان را هدف گرفته اند، و به دنبال نهادسازی و تعدیل نظم موجود می باشند در نتیجه مطالعۀ آینده گروه بریکس و تاثیر راهبردی آن بر نظم پولی و مالی جهان حائز اهمیت و برای سیاست گذاری و طراحی دیپلماسی اقتصادی کشور اجتناب ناپذیر است.

در این راستا شناخت توان سیاسی و اقتصادی گروه بریکس به همراه چالش( شرکتهای خرد، کوچک و متوسط توسعه تجارت میان بنگاه های خرد، کوچک و متوسط اعضا، تقویت همگرایی میان بنگاه های خرد، کوچک و متوسط اعضا در زنجیره های منطقه ای و جهانی ارزش به وسیله ابزار دیجیتال و تجارت الکترونیک، ایجاد چارچوبهای حقوقی داخلی اعضا به منظور ورود این شرکتها در بازار جهانی، اشتراک تجربه، افزایش دسترسی این بنگاه ها به خدمات دولتی به منظور مشارکت آنها در پروژه های بین المللی، مشارکت این شرکتها در ساخت، لجستیک و بهره برداری از زیرساختها به منظور رفع چالش های توسعه ای و اجتماعی،

قرار بود کشورهای عضو بریکس در اجلاس ۲۰۲۳ در آفریقای جنوبی پیرامون امکان ایجاد یک ارز مشترک بحث کنند. به گفته میکاتکیسو کوبایی، کارشناس بریکس، مزایایی چون منصفانه‌تر شدن و آسان‌تر شدن تجارت خارجی و همچنین کاهش عمده در هزینهٔ معاملات می‌تواند از جمله دلایل تشکیل یک اتحادیهٔ ارزی باشندجوزف سالیوان، مشاور ارشد سابق کاخ سفید، در مجلهٔ آمریکایی فارین پالیسی نوشت: «ارز مشترک بریکس چیز متفاوتی خواهد بود.» چون همگی کشورهای عضو آن از رقبای نظام بین‌المللی هستند که غرب رهبری آن را بر عهده دارد. «در حال حاضر وزن این کشورها از نظر شاخص تولید ناخالص داخلی، نه تنها مجموعاً بر هژمون حاکم، یعنی ایالات متحده، بلکه بر کل کشورهای گروه هفت در کنار هم برتری دارد.»از نظر سالیوان، بریکس امکان دستیابی به سطحی از خودکفایی در تجارت بین‌الملل را دارد که دیگر اتحادیه‌های پولی مثل منطقه یورو آرزوی آن را داشتند. دلیل این موضوع، تنوع جغرافیایی کشورهای عضو است که امکان تولید کالاها و خدمات متنوع‌تری را در اختیار می‌گذارد.

مریم حسین زاده هنزایی