موقعیت استراتژیک، ژئوپلتیک و ژئواکونومیک ایران همواره مورد توجه کشورهای بزرگ جهان بوده و هست. موقعیت مناسب ریلی و جاده‌ای و دسترسی ایران به سواحل طولانی در خلیج فارس، دریای مکران «عمان» و سواحل دریای «خزر» در سالهای اخیر بسیار مورد توجه تولیدکنندگان بزرگ اقتصادی جهان بوده‌است.
به گزارش توانانیوز ،موافقتنامهٔ راه‌گذر حمل‌ونقل بین‌المللی شمال – جنوب در شهریور ماه ۱۳۷۹ ه.ش در سن پترزبورگ به امضای وزیران حمل‌ونقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید. این مسیر مهم‌ترین حلقهٔ تجارت بین آسیا و اروپا است که مسافت ۱۶ هزار کیلومتری حمل بار از طریق کانال سوئز را با یک مسیر ۷ هزار کیلومتری جایگزین کرده و در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان تر است
پوتین در ششمین اجلاس سران دریای خزر با حضور سران جمهوری آذربایجان، ایران، قزاقستان و ترکمنستان گفت: پنج کشور حوزه دریای خزر که روسیه را نیز در بر می گیرد، برنامه های زیادی برای بهبود زیرساخت های حمل و نقل در منطقه دارند و در این راستا، اشاره ویژه ای به کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال-جنوب داشته و آن را رگ حیاتی حمل و نقل از سنت پترزبورگ به بنادر ایران و هند توصیف می کند.
در سال ۱۳۸۷ برای اولین‌بار اهمیت منطقه مکران توسط مقام معظم رهبری مطرح شد. از آن‌زمان توسعه‌ی سواحل مکران همواره مطرح بوده و همه مسئولان هم به این موضوع پرداخته‌اند و نقش آن در توسعه‌ی اقتصاد ملی و اثرات آن، مورد بررسی قرار گرفته است.موضوع توسعه مکران به عنوان یک «گنج پنهان» و «ثروت عظیم ملی» با تاکیدات رهبر معظم انقلاب در کانون توجه قرار گرفت .
رئیس جمهور روسیه بر ایجاد کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب، برای تسهیل تجارت با هند از طریق ایران تاکید دارد، روسیه که تحت تحریم های غرب قرار گرفته است به دنبال ایجاد روابط تجاری جدید، مصمم است با کشورهایی که هنوز با آنها تجارت می‌کند، پیوندهای نزدیک‌تری برقرار کند
توسعه‌ی سواحل مکران
سواحل مکران دارای ظرفیت ترانزیتی قابل‌توجهی برای هند و چین جهت تجارت دریایی با روسیه و کشورهای اروپایی است، در همین راستا رژیم صهیونیستی با طرح کریدور آیمک به عنوان رقیب کریدور شمال – جنوب ایران، به‌دنبال ایجاد مسیر جدیدی از آسیا به سمت اروپا بود که با اقدامات محور مقاومت با شکست مواجه شده است.کریدور صهیونیستی هند – خاورمیانه – اروپا – اسرائیل(آیمِک) با ایجاد بسترهای اقتصادی، امنیتی و لجستیکی، موجب تمایل بیشتر کشورهای عربی به پروژه‌ی عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی شده است و از این‌جهت مورد حمایت ویژه هند و ایالات متحده آمریکا قرار دارد. البته با «عملیات طوفان‌الاقصی» و تقابل نظامی «محور مقاومت» با رژیم صهیونیستی، و از طرف دیگر با ایجاد ناامنی در بنادر اسرائیلی از سوی محور مقاومت، شاهد توقف کریدور آیمک هستیم. بنابراین با حمایت مالی از گروهک‌های تروریستی از جمله جیش‌الظلم(جیش‌العدل) به‌دنبال ناامن‌سازی این منطقه اقتصادی است که این پروژه صهیونیستی هم با ورود سرمایه‌گذاری‌های خارجی با عدم موفقیت مواجه شده است.تمام کشورهای حوزه اقیانوس هند، آسیای میانه و شرق روسیه، می‌توانند از مکران منتفع شوند. به‌عنوان مثال هند حجم زیادی از زغال‌سنگ خود را از معادن روسیه تأمین می‌کند، همچنین کشورهای حوزه آسیای میانه به اروپا کالاهای خام صادر و مواد مصرفی وارد می‌کنند، به نحوی که بیشتر این کالاها از طریق بنادر شمالی و جنوبی صادر می‌شوند
موقعیت منحصربه‌فردچابهار
چابهار از موقعیتی منحصربه‌فرد برخوردار است. هر کشتی که از اطراف عالم به سمت ایران حرکت کند یک تا دو روز زودتر از بندرعباس، به بندر چابهار می‌رسد. اما درحال‌حاضر چابهار از لحاظ امکانات، تجهیزات، اپراتوری و سیاست‌گذاری و… بخش ورودی و هم خروجی باید به سرعت تقویت شود، . در این میان طی دو سال اخیر با حضور گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و ایجاد خطوط منظم کشتیرانی از سوی این شرکت از/به چین، هند و امارات در بخش کانتینر در بندر چابهار رونقی به این بندر بخشیده و امید‌ها را نسبت به آن پررنگ کرده است.
اکنون به نسبت سال گذشته حمل‌ونقل کانتینری در بندر چابهار ۱۵۵ درصد رشد داشته است و به حدود ۶۶ هزار TEU رسیده است که البته به نسبت بندرعباس که معادل ۲ میلیون و صد هزار TEU در سال عملکرد کانتینری دارد راهی طولانی در پیش دارد البته برای ارزیابی عملکرد بندر چابهار نخست باید این بندر را با خودش مقایسه کرد که تا دو سال پیش عملکرد کانتینری درآن عملاً وجود نداشت و صفر بود، اما اکنون به رقم چشمگیر ۶۶ هزار TEU رسیده که این عدد نیز رو به رشد است و نوید این را می‌دهد که با افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه این بندر در آینده نزدیک منافع بندر چابهار برای استان سیستان و بلوچستان و به دنبال آن برای کل کشور قابل توجه خواهد بود.
توسعه بندر چابهار و ورود آن به عرصه رقابت با سایر بنادر از مسیر فرایند توسعه متوازنی از امکانات، تجهیزات و دیگر عوامل تأثیرگذار می‌گذرد.
بر اساس نظر کارشناسان، مکران نه در کریدور شرق به غرب بلکه در کریدور شمال به جنوب تعریف می‌شود. شمال به جنوب سه مسیر دارد؛ یک مسیر از بنادر شمالی، یعنی بنادر آستارا، انزلی، نوشهر، فریدون‌کنار و امیرآباد به سمت بندرعباس است که مسیر ریلی دارد. پس بنادر شمالی به بندرعباس متصل هستند. این وضعیت برای روسیه خوب است و مزیت دارد. مسیر دیگر مسیر قفقاز است . مسیر سوم بندر چابهار به سمت سرخس است که می‌شود محور شرقی کریدور شمال به جنوب. در این مسیر مکران اهمیت پیدا می‌کند.
تمام کشورهای حوزه اقیانوس هند، آسیای میانه و شرق روسیه، می‌توانند از مکران منتفع شوند. به‌عنوان مثال هند حجم زیادی از زغال‌سنگ خود را از معادن روسیه تأمین می‌کند، همچنین کشورهای حوزه آسیای میانه به اروپا کالاهای خام صادر و مواد مصرفی وارد می‌کنند، به نحوی که بیشتر این کالاها از طریق بنادر شمالی و جنوبی صادر می‌شوند. کاری که ما می‌توانیم انجام بدهیم این است که کریدور سرخس – چابهار را فعال کنیم تا چین و هند از طریق بندر چابهار به آسیای میانه، روسیه و اروپا متصل شوند و ارزش افزوده این مسیر کریدوری از طریق سواحل مکران شامل حال ایران می‌شود.
البته باید زیرساخت‌ها توسعه داده شود. در سواحل مکران، دو بندر جاسک و چابهار را داریم که چابهار خود دو بندر اصلی دارد، یکی شهید کلانتری و دیگری شهید بهشتی؛ که مهم‌ترین آن در منطقه شرق تنگه هرمز، یعنی بندر شهید بهشتی است. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز قطعاً می‌توانند مثمرثمر باشند. امارات شرکتی دارد به نام دی.پی.ورلد که در حوزه ترانزیت کالا فعال است. آنان سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه آسیای میانه می‌کنند و هیچ کشوری جز ایران نمی‌تواند این مزیت را داشته باشد که بتواند کالاها را انتقال بدهد. این امر بستگی دارد که کشورهای حوزه خلیج‌فارس بخواهند از کدام بندر ما استفاده کنند، بندرعباس، بندر شهید رجایی یا بندر بوشهر یا بندر گناوه. هر کدام از این بندرها در حوزه خلیج‌فارس مهم هستند. ما می‌توانیم این‌ها را به سمت بندر شهید بهشتی جذب کنیم یعنی بخواهیم در بندر شهید بهشتی سرمایه‌گذاری کنند و بتوانند کالا را انتقال بدهند.به طور یقین توسعه اقتصادی مکران جایگاه ویژه‌ای را برای ایران در سطح منطقه و جهان ایجاد می‌کند
مریم حسین زاده هنزایی
