کوثر خدایاری ، توانانیوز، نقش زنان در بازار کار یکی از موضوعات مهم و بحثبرانگیز در جوامع مدرن است. با تغییرات اجتماعی و اقتصادی در دهههای اخیر، زنان به تدریج توانستهاند در زمینههای مختلف شغلی حضور پیدا کنند. اما با وجود پیشرفتها، هنوز چالشهای زیادی وجود دارد که مانع از دستیابی کامل زنان به حقوق و فرصتهای برابر در بازار کار میشود.
طبق آمارهای جهانی، مشارکت زنان در نیروی کار بهطور متوسط حدود 47 درصد است. این در حالی است که این رقم برای مردان نزدیک به 74 درصد تخمین زده میشود. این نابرابری نشاندهنده موانع ساختاری و فرهنگی است که زنان در مواجهه با آنها قرار دارند.
چالشهای اصلی
- نابرابری دستمزد: یکی از بزرگترین چالشها، نابرابری در دستمزدهاست. بر اساس گزارشهای سازمان جهانی کار، زنان بهطور متوسط 20 تا 30 درصد کمتر از مردان حقوق دریافت میکنند. این نابرابری ناشی از عوامل متعددی از جمله تفکیک شغلی، تبعیضهای جنسیتی و عدم وجود فرصتهای ارتقاء شغلی برای زنان است.
- موانع فرهنگی و اجتماعی: در بسیاری از جوامع، باورهای فرهنگی و اجتماعی مانع از ورود زنان به بازار کار میشود. انتظارات سنتی درباره نقش زنان به عنوان همسر و مادر، بسیاری از آنها را از پیگیری شغلهای حرفهای بازمیدارد.
- عدم دسترسی به آموزش و مهارتهای لازم: زنان در بسیاری از کشورها به آموزش و مهارتهای لازم برای ورود به بازار کار دسترسی کافی ندارند. این موضوع بهویژه در مناطق روستایی و کمبرخوردار بیشتر مشهود است.
- چالشهای مربوط به تعادل کار و زندگی: زنان معمولاً مسئولیتهای بیشتری در خانه دارند که میتواند بر توانایی آنها برای کار کردن تأثیر بگذارد. نبود سیاستهای حمایتی مانند مرخصی زایمان مناسب و ساعات کاری انعطافپذیر، مشکلات بیشتری را برای آنها ایجاد میکند.
- آزار و تبعیض در محیط کار: آزارهای جنسی و تبعیض در محیط کار نیز از دیگر چالشهایی است که زنان با آن مواجه هستند. این مسائل میتواند بر روحیه و عملکرد شغلی آنها تأثیر منفی بگذارد.
اقدامات لازم
برای کاهش این چالشها و افزایش مشارکت زنان در بازار کار، نیاز به اقدامات زیر احساس میشود:
توسعه سیاستهای حمایتی: دولتها باید سیاستهایی را ایجاد کنند که به توازن بین کار و زندگی خانوادگی کمک کند، از جمله مرخصی زایمان و ساعات کاری انعطافپذیر.
آموزش و توانمندسازی: برنامههای آموزشی باید به گونهای طراحی شوند که مهارتهای لازم را به زنان آموزش دهند و آنها را برای ورود به بازار کار آماده کنند.ترویج آگاهی اجتماعی: کمپینهای آگاهیبخشی میتوانند به تغییر نگرشهای فرهنگی کمک کنند و نقش زنان را در جامعه تقویت کنند.
تقویت قوانین ضد تبعیض: اجرای قوانین سختگیرانهتر علیه تبعیض و آزار در محیط کار میتواند به ایجاد فضایی امنتر برای زنان کمک کند.
دکتر سید هادی موسوینیک، عضو هیأت علمی مرکز پژوهشهای مجلس با بیان این مطلب، در مورد پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی زنان میگوید:«معمولاً شاهد هستیم که زنان در مشارکت اجتماعی به نسبت سایر کشورها، در دانشگاهها و سایر فعالیتهای اجتماعی درصد مشارکت قابل قبولی دارند. آمار ما در این زمینه با سایر کشورها قابل مقایسه نیست و حتی شاهد رشد قابل توجهی هستیم ولی وقتی به دادههای اقتصادی و رشد اقتصادی میرسیم، این عدد نزولی میشود.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دلایل مختلفی در این زمینه نقش دارند، میگوید:«یک دلیل این است که سطح عایدی بانوان از دستمزد و کار آنقدر جذاب نیست که آنها بخواهند از هزینههایی که به خانواده تحمیل میشود مثل بزرگ کردن بچه، رسیدن به امور خانواده و… بگذرند. به طور کلی سطح دستمزدها و سطح درآمد نیروی کار از تولید در ایران پایین است و این سهم حتی برای زنان کمتر هم هست. بنابراین زنان وقتی میبینند دستمزدی که میگیرند به بقیه هزینهها نمیرسد، قید کار کردن را میزنند.»
وی افزود: « مورد دیگر این است که ما به نسبت خیلی از کشورها ترکیب بخش اقتصادیمان در طول زمان عوض شده، یعنی سهم بخش تولید در طول زمان تغییر کرده است. معمولاً طی سالهای گذشته در بخش کشاورزی بهخصوص در شمال و غرب کشور که کشاورزی رونق بیشتری دارد، مشارکت زنان هم در این بخش بالاتر بوده است، اما در طول زمان، هم کشاورزی کوچکتر شده و هم بخشهایی مثل صنعت بهخصوص خدمات بزرگتر شدهاند. قسمتی از مشارکت هم سنتی است. این مشارکت سنتی زنان در بازار کار از بین رفته و گزینه مدرن و جدیدی هم جایگزین آن نشده است.»
موسوی نیک در ادامه با اشاره به مسائل فرهنگی به عنوان یکی دیگر از دلایل پایین بودن این نرخ میگوید:«چالشهای فرهنگی قطعاً تأثیرگذار است. به هر حال اینکه دیدگاههایی وجود دارد که زنان نباید در بازار کار حضور داشته باشند و وظیفه آنها رسیدگی به همسر و فرزندان است، هنوز در برخی از مناطق کشور حاکم است. اما من وقتی شرایط امروز زنان کشورمان را با کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی خاورمیانه مقایسه میکنم، این موضوع را اینقدر هم پررنگ نمیبینم. هر چند اوضاع مشارکت اقتصادی بانوان در برخی از این کشورها به نسبت کشورمان بالاتر است، اما در زمینه تحصیلات و برخی از جنبههای مشارکت زنان، بسیار جلوتر هستیم.»
او افزود:« این موضوع نشان میدهد چالشهای فرهنگی نمیتواند عامل اصلی باشد. اگر اینگونه بود باید در زمینه آموزش زنان هم با افت روبهرو بودیم در حالی که اصلاً اینطور نیست.»
عضو هیأت علمی مرکز پژوهشهای مجلس با ارائه راهکارهایی برای اصلاح این مورد به وجود نیروی کار غیررسمی اشاره میکند: بخشی از «اصلاح این مورد مربوط به سیاستهای دستمزدی است و بخشی از آن به امنیت شغلی بانوان در محیطهای کار برمیگردد. در حال حاضر آمار قابل توجهی از نیروی کار ما را نیروی کار غیررسمی تشکیل میدهد. غیررسمی به این معنا که بیمه نیستند. بین ۴۰ تا ۶۰ درصد نیروی کار ما شاغلان بدون بیمه هستند و این یعنی خیلی از حمایتها، پوششها و امنیت روانی و شغلی را که به طور کلی نیروی کار به آن نیازمند است، دریافت نمیکنند. در چنین شرایطی زنان آسیبپذیرتر هستند. بنابراین اولین مسأله این است که باید نیروی کار غیررسمی کم و نیروی کار رسمی تقویت شود. این موضوع حتماً تأثیرگذار است. البته منظور از رسمی شدن هم این نیست که همه کارمند دولت باشند، بلکه منظور این است که تحت پوشش بیمه قرار بگیرند. اگر این موضوع حل شود، بحثهای دیگر مثل امنیت شغلی و امنیت حقوقی و قضایی از افراد هم انجام میشود.»
«بازار کار فعلاً مطلوب نیست.» دکتر سعید معیدفر، جامعه شناس نیز با اشاره به این نکته درباره شرایط خاص اقتصادی در کشور میگوید:«در حال حاضر بجز زنان، میزان نرخ بیکاری در میان فارغالتحصیلان دانشگاهی هم بالاست که ناشی از شرایط کلی اقتصادی در کشور است. زمانی که زمینههای کار و اشتغال در کشور نزولی باشد، یکی از اولین حوزههایی که اثر خود را بیش از همه میگذارد حوزه زنان است و اشتغال زنان را با افت مواجه میکند. زنان جویای کار و اشتغال هستند، ولی بازار کار مطلوب نیست.» این جامعهشناس با بیان اینکه تکفل خانواده در اختیار مردان تعریف شده است، توضیح میدهد:«بجز زنان سرپرست خانوار، متأسفانه بقیه زنان با کسادی بازار کار ناچار به عقبنشینی از حوزه اشتغال هستند. البته چند سالی بود که فرصتهایی برای اشتغال زنان در پلتفرمهایی که نقش اقتصادی هم دارند مثل اینستاگرام ایجاد شده بود.متأسفانه زنان به دلیل برخی مسائل، در این عرصه با بنبست مواجه شدند و یکی از زمینههای خلاقانه و کارآفرینی که زنان در عرصههای پلتفرمهای فضای مجازی داشتند از بین رفت. این امکان هم از صاحبان اینگونه مشاغل گرفته شد.»
نقش زنان در بازار کار نه تنها به نفع خود آنهاست، بلکه به توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع نیز کمک میکند. با وجود چالشهای موجود، تلاش برای رسیدن به برابری جنسیتی در بازار کار باید ادامه یابد. این امر نیازمند همکاری دولتها، سازمانها و جامعه است تا بتوانیم به یک جامعه عادلانهتر و برابرتر دست یابیم.
نویسنده : کوثر خدایاری
محقق و روزنامه نگار
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟