بررسی زوایای پیدا و پنهان نفت شیل و استخراج آن

تأثیرات امنیتی، سیاسی و اقتصادی نفت و گاز شیل از موضوعاتی است که شکل بازی را در عرصه انرژی دنیا تغییر داده است، کشورهای بسیار زیادی دارای معادن نفت شیل هستند، همچون آمریکا، کانادا، استرالیا، مکزیک، فرانسه، آلمان، چین  این معادن با ارزش مدت زمان زیادی است که شناخته شده اند، اما حفاری و استخراج نفت شیل تا سال های اخیر غیر قابل انجام بوده است. امروز حفاری و استخراج این نوع نفت کشف شده است و در برخی از کشورها همچون آمریکا و کانادا انجام می شود، اما بسیار هزینه بر است. 

تفاوت نفت شیل و نفت خام 

نفت شیل و نفت خام تفاوت های بسیار زیادی با یکدیگر دارند اما یکی از بارزترین تفاوت های این دو نوع نفت، تفاوت خصوصیتی آن ها در نوع ساختار و ترکیب آنها می باشد‌. نفت خام و نفت شیل هر دو دارای ترکیبات هیدروکربنی هستند، با این تفاوت که نفت شیل تعداد اتم های کربن کمتری در ساختار خود دارد، از این رو خصوصیات نفت خام و نفت شیل با یک دیگر متفاوت می‌ شوند. به نفت شیل، نفت سبک نیز گفته می ‌شود.

نفت شیل سنگی حاوی ترکیبات ارگانیک جامد یا همان کروژن است. از گرما دادن این سنگ بدون وجود اکسیژن، مواد آلی درون سنگ به نفت و گاز طبیعی تبدیل می شود. از مواد حاصله می توان پس از پالایش و افزودن هیدروژن و زدودن ناخالصی ها چون سولفور و نیتروژن، به عنوان سوخت یا سایر مصارف استفاده کرد. این نوع نفت در زیر سنگ های سخت و نفوذناپذیر قرار دارند که هیچ گونه جریان و حرکتی در زیر سنگ ها ندارند. برای استخراج این نوع نفت و گاز نیاز به حفاری خاص و ویژه به صورت افقی با کمک دستگاههای پیشرفته هیدرولیکی است.

انواع نفت شیل

این نوع نفت می تواند هم به صورت مستقیم و خالص، به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد، هم می توان اصلاحاتی بر روی آن انجام داد و ناخالصی های آن همچون گوگرد و یا نیتروژن را حذف کرد و مقادیری از هیدروژن را به آن اضافه کرد و به عنوان ماده اولیه، در موارد مختلف و گوناگون استفاده کرد. این نوع نفت باتوجه به ذخایرمحیطی و موجودات پیش سازه آن به سه دسته تقسیم می شود.

نفت شیل زمینی: این نوع نفت شیل از لیپیدها ساخته شده است و در قسمت های مختلف زمین یافت می شود.

نفت شیل دریاچه ای: این نوع نفت شیل در برخی از دریاچه های خاص یافت می ‌شود. جلبک های دریاچه ای موجودات پیش سازه این نوع نفت شیل هستند.

نفت شیل دریایی: از دیگر انواع نفت شیل می توان به نفت شیل دریایی اشاره کرد که در برخی از قسمت های دریاهای خاص یافت می شود. حیوانات دریایی، موجودات پیش سازه، این نوع نفت شیل هستند.

معایب استخراج نفت شیل درآمریکا

تولید نفت شیل یا رستی  در آمریکا باعث افزایش وقوع زمین لرزه های خفیف در مناطق تولید نفت رستی  و کاهش ذخایر آبهای زیرزمینی و آلوده شدن آنها شده است. همچنین  تولید گازهای گلخانه ای دراین  کشور را افزایش داده و آبهای سطحی مناطق مربوطه را آلوده کرده است. البته تغییرات تکنولوژی در آینده قابل یش بینی نیست  و این  مشکلات با توجه به تکنولوژی موجود تولید نفت خام از منابع نفت رستی به وجود آمده است.

کاربردهای نفت شیل

نفت شیل، از جمله محصولات کاربردی در دنیا محسوب می‌ شود و کاربردهای گسترده ای در صنایع گوناگون دارد.

نفت شیل به عنوان سوخت: از نفت شیل به عنوان سوخت خام استفاده می شود. نفت شیل، به عنوان سوخت خام برای تهیه کربن فعال و همچنین سوخت زیر دریایی ها و جت ها مورد استفاده قرار می گیرد.

نفت شیل و سیمان:نفت شیل پس از استخراج، پالایش می‌ شود. پس از انجام پالایش این مواد هیدروکربنی، برخی مواد باقی می مانند که از این مواد به منظور تولید و تهیه کلینکر سیمان استفاده می شود.

نفت شیل برای تولید برق:امروزه تولید برق از نفت شیل، روشی نوین در فرآیند تولید برق محسوب می ‌شود. در این روش از سنگ ‌های نفت طی فرآیند خاص و پیشرفته به همراه سیلیسیم دی اکسید، برق تولید می کنند.

نفت شیل و تولیدانواع گاز : از نفت شیل به عنوان ماده اولیه برای تهیه و تولید انواع گاز، همچون گاز هیدروژن، گاز کربن دی اکسید، گاز کربن مونوکسید و… استفاده می شود.

شناسایی 10 نقطه در ایران با ذخایر شیل‌های نفتی

مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران : 10 نقطه کشور شناسایی و قطعی شده که منابع نفتی شیل‌ در آنجا داریم و با مدلی که طراحی کرده‌ایم، امکان برداشت از این منابع نفتی میسر خواهد شد.

فکور در پاسخ به سؤال که آیا در سال 1403 شاهد آغاز برداشت نفت از منابع شیل‌های نفتی لرستان خواهیم بود، گفت: کارهای مربوطه از نظر روش برداشت، روش استخراج و از این لحاظ که چندین محصول می‌توان از این نفت گرفت و حتی از کانی‌های آن هم می‌توان ارزش افزوده ایجاد کرد، در حال انجام بوده و نقشه راه آن تدوین شده است که اجرای مراحل کار بسته به نظر و برنامه‌های اعلامی مدیرعامل شرکت ملی نفت و وزیر نفت است.

وجود ذخایر قابل توجه نفتی در شیل‌های لرستان

مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران درخصوص منابع نفتی نامتعارف شیل در ایران گفت: اکتشاف نفت شیل در منطقه قالی‌کوه لرستان قطعی شده و حتی کارخانه نیمه‌صنعتی آن را هم در این منطقه احداث کرده‌ایم.

وی ادامه داد: وجود ذخایر قابل توجه نفتی در منابع نامتعارف شیل در این منطقه به‌اثبات رسیده و در مرحله بعد باید برای برداشت این منابع برنامه‌ریزی کرد.

برداشت از شیل‌های نفتی با مدل تمام ایرانی

فکور با بیان اینکه “امکان برداشت منابع شیل‌های نفتی در لرستان با استفاده از توان شرکت‌های ایرانی وجود دارد”، گفت: روشی که برای برداشت این منابع در برنامه داریم، یک مدل بومی است و این مدل پیش از این در نقاط دیگر جهان از جمله امریکا اجرایی نشده؛ از اینرو در حال انجام کارهای ثبت جهانی این مدل هستیم.

وی افزود: با استفاده از این روش می‌توانیم نفت با API ۴۲ از منابع شیل‌های لرستان برداشت کنیم.سامانه پایلوت آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی تولید اکتشافی نفت غیرمتعارف در ایران به‌منظور اطمینان از جنبه‌های فنی و اقتصادی فرآیند تولید اکتشافی نفت غیرمتعارف و نمایش قابلیت بهره‌برداری از مخازن غیرمتعارف در مقیاس آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی (دستاورد ملموس فیزیکی و فناورانه پروژه) طراحی شده است.
برآورد می‌شود که در معدن شیل نفتی در قالی‌کوه لرستان، ۲ میلیارد بشکه نفت درجا وجود داشته باشد که این نفت از نوع سبک است و مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد در این منطقه می‌توان از شیل‌های نفتی برداشت نفت داشت.

مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران تصریح کرد: برداشت شیل‌های نفتی در امریکا حدودا بشکه‌ای ۴۰ دلار هزینه دارد، اما با روشی که ما در نظر داریم، تولید نفت شیل در لرستان، حدود ۲۵ دلار در هر بشکه هزینه در برخواهد داشت.

پیش بینی آینده اقتصاد نفتی توسط رهبر معظم انقلاب

رهبرمعظم انقلاب  در بخش  از سخنرانی خود (فروردین 91) می‌فرمایند: «جمهوری اسلامی، بر طبق آنچه که تا امروز اکتشاف شده است ـ از همه کشورهای دنیا بیشتر است؛ این خیلی چیز جذابی است برای مصرف‌کنندگان نفت در دنیا، برای دستگاه‌های استکبار که رگ حیاتشان به حامل‌های انرژی، به نفت و گاز وابسته است، بنابراین ایران کشوری با یک چنین ثروتی است. آن‌ها تا چهار سال دیگر، تا ده سال دیگر، تا پانزده سال دیگر نفتشان تمام می‌شود؛ اما جمهوری اسلامی ـ بر طبق منابعی که تا امروز اکتشاف شده است ـ تا هشتاد سال دیگر نفت و گاز دارد؛ این خیلی جذاب است. کشوری در اوج قله دارایی نفت و گاز؛ خب، قدرت‌های استکباری چه می‌خواهند؟ می‌خواهند این کشور در اختیار دولتی باشد، در اختیار نظامی باشد که مثل موم در دست آن‌ها باشد؛ مثل بعضی از کشورهای منطقه. این کشورها نفت دارند، زیاد هم دارند، اما مثل موم در دست آمریکایی­‌ها هستند ؛ “این‌قدر تولید کنید”، “چَشم”؛ “این‌قدر قیمت بگذارید”، “چَشم”؛ “به اینجا بفروشید، به اینجا نفروشید”، “چَشم”. اگر در کشور ثروتمند ایران که قله ثروت نفت و گاز متعلق به اوست، نظامی بر سر کار باشد که غیرتمندانه از این ثروت ملی حراست کند، اجازه چپاول ندهد، تسلیم سیاست‌های دشمنان نباشد، خب، با این نظام دشمنی خواهند کرد، بنابراین دشمنی با ایران اسلامی به این خاطر است».

بنابراین، آمریکا با آگاهی از اینکه منابع نفت خامِ قابل استحصالش رو به پایان است، تلاش کرده است با توسل به روش‌های مخرب زیست‌محیطی، نفت شیل را در حجم انبوهی تولید کند و موقتاً ژست استقلال بگیرد؛ استقلالی که با توجه به تحولات صنعت نفت در دنیا و همچنین بر اساس نظریات کارشناسان و مراکز پژوهشی و سیاست‌های دولت جو بایدن، متزلزل و بی‌ثبات است و آمریکا را با دردسرهای جدید نفتی مواجه خواهد کرد.

نویسنده :مریم حسین زاده هنزایی